«Της Κορέας – Ξεχασμένες θυσίες και λαϊκοί μύθοι»

Γράφει ο Ηλίας Ντζάνης*

Η Νότια Κορέα δεν τους ξέχασε ποτέ. Εμείς, η χώρα μας, ούτε μία επίσημη αναφορά, έστω και αρνητική, για εκείνα τα παιδιά που άφησαν την τελευταία τους πνοή στη μακρινή Άπω Ανατολή. Τον περασμένο χρόνο έκλεισαν 70 χρόνια από το 1953 που τελείωσε ο πόλεμος της Κορέας.

Ένας πόλεμος περίπου με τις ίδιες αιτίες του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, αν προσεγγίσουμε τις συρράξεις αυτές μέσα από την οπτική του ψυχρού πολέμου. Οι λέξη σκληρές μάχες δεν αποδίδει τη φρίκη εκείνου του πολέμου με τις χιλιάδες θύματα και τελικό αποτέλεσμα τον διαμελισμό μιας χώρας, αφού πρώτα άνοιξε ένα αβυσσαλέο μίσος μεταξύ των αντιπάλων παρατάξεων  του ίδιου λαού της Κορέας. Έτσι έμεινε στη λαϊκή μνήμη η φράση «θα γίνει της Κορέας», για να αποδώσει την σκληρότητα μιας σύγκρουσης. Παρόμοιες εκφράσεις έμειναν στο λαϊκό μας λόγο. Παλαιότερα επικράτησε η έκφραση «έγινε τράνσβαλος», για να μας θυμίζει τις φονικές συγκρούσεις στο Τράνσβααλ της Αφρικής, ενώ και το Βιετνάμ δεν έμεινε έξω από το πώς ο λαό μας προσέλαβε τον μακροχρόνιο φονικό πόλεμο στο μακρινό πάλι Βιετνάμ.

Επετειακά λοιπόν και με καθυστέρηση, το σημερινό μας σημείωμα θα επικεντρωθεί στον πόλεμο της Κορέας για ένα ακόμα λόγο: επειδή η θυσία εκείνων των παιδιών της χώρας μας αποτέλεσε βασικό ατού και σημαντικό σταθμό στη πορεία της Ελλάδας προς την Βορειοατλαντική Συμμαχία, ανεξάρτητα αν υπάρχουν και αρκετοί που διαφωνούν με αυτόν τον προσανατολισμό της πατρίδας μας. Η θυσία ήταν θυσία. Όπως και η λήθη της πολιτείας είναι λήθη, και μάλιστα πολλές φορές ασύγγνωστη.

“Θα γίνει της Κορέας” ….. λοιπόν! Έμεινε στην καθομιλουμένη γλώσσα του λαού μας η έκφραση αυτή για πολλά χρόνια. Την χρησιμοποιούσαμε σχεδόν μέχρι τη δεκαετία του ΄80,  όταν θέλαμε να αποδώσουμε την αγριότητα μιας  μεγάλης φασαρίας, φιλονικίας, ή μιάς ασυγκράτητης  συμπλοκής πολλών ατόμων.

Ας δούμε όμως για λίγο το ιστορικό υπόβαθρο αυτής της έκφρασης αποδίδοντας πρώτα το σεβασμό μας προς όσους έδωσαν τα νιάτα και τη ζωή τους στο πόλεμο εκείνο. Δεν θα ασχοληθούμε με την πολύπαθη ιστορία της Κορέας πρίν την σύρραξη του 1950, που είναι ενδιαφέρουσα και εν πολλοίς διδακτική για όλους τους λαούς. Ο 38^ος παράλληλος έγινε τελικά μια στοιχειωμένη γραμμή που χώρισε μια χώρα και έναν λαό.

– Μέσα της δεκαετίας του πενήντα. Η άπω Ανατολή φλέγεται από το πόλεμο της Κορέας. Ήταν η δεύτερη μεγάλη σύγκρουση των χωρών της αστικής δημοκρατίας  με τη κομμουνιστική ιδεολογία και το σοβιετικό σύστημα διακυβέρνησης. Είχε προηγηθεί η δοκιμή  σύγκρουσης των δύο κόσμων στην ελληνική χερσόνησο, με τον δικό μας εμφύλιο, που εκτός από καταστροφές άνοιξε και ένα μεγάλο ρήγμα στη ψυχή του ελληνικού λαού για πολλά χρόνια. Μερικοί ιστορικοί λένε τα δικά τους βλέποντας τα πράγματα μέσα από την ιδεολογική τους τοποθέτηση. Το μη δεοντολογικό σε αυτές τις αναλύσεις των ιστοριογράφων είναι το να κρύβονται πίσω από δήθεν επιστημονικές αρχές και μεθόδους. Κάποτε και οι ιστορικοί πρέπει βρούν το θάρρος και να αποκαλύπτουν τις προθέσεις και την οπτική μέσα από την οποία βλέπουν και αναλύουν τα ιστορικά γεγονότα. Υπάρχουν μερικοί που έχουν αυτό το θάρρος. Οι περισσότεροι καταφεύγουν σε δικολαβικούς επιστημονισμούς, ξεχνώντας πως ο επιστημονισμός δεν είναι επιστήμη, παρά μόνο ιδεολογία. Όμως η δημοκρατία που ζούμε είναι ανοιχτή σε όλες οι ιδεολογίες. Καμμία ιδέα και πεποίθηση δεν είναι μεμπτή. Μεμπτή είναι μόνο η υποκρισία και η υποκρυπτόμενη ιδιοτέλεια κάθε μορφής και απόχρωσης. Δεν πρέπει τέλος να μας διαφεύγει το γεγονός, πως οι αφελείς λιγοστεύουν. Γιαυτό και οι νέοι, είτε από διαίσθηση είτε από γνώση, μας γυρίζουν την πλάτη. Επανέρχομαι όμως στο θέμα μας.

– Η Βόρεια Κορέα, ύστερα από συνάντηση του Κιμ ιλ Σούνγκ με τον Στάλιν στη Μόσχα, επιτέθηκε αιφνιδιαστικά τον Ιούνιο του 1950 στη Νότια Κορέα. Ήταν τόσο μεγάλος ο αιφνιδιασμός, που οι Βορειοκορεάτες κατέλαβαν ακόμα και τη πρωτεύουσα Σεούλ. Μετά από επέμβαση των Αμερικανών άρχισε η ανακατάληψη μέρους των εδαφών που είχαν πάρει η Βορειοκορεάτες. Στη συνέχεια,  πολλές χώρες (15 χώρες έστειλαν στρατιωτικές δυνάμεις, 5 χώρες προσέφεραν ιατρική και υγειονομική βοήθεια, ενώ η γειτονική Ιαπωνία παρείχε στρατιωτικές διευκολύνσεις) συμμετείχαν με τους Αμερικανούς υπό την αιγίδα του ΟΗΕ στον πόλεμο κατά της Β. Κορέας και ουσιαστικά απέναντι στη συμμαχία Κίνας, Σοβιετικής Ένωσης και Βόρειας Κορέας.

– Ανάμεσα στις χώρες της συμμαχίας που συμμετείχαν στις επιχειρήσεις αυτές ήταν και η ταλαίπωρη Ελλάδα, πιστή στις αρχές της ελευθερίας και της Δημοκρατίας, που μόλις πριν ένα χρόνο είχε βγεί από τη δική της δοκιμασία. Ποια ανάγκη δημιούργησε αυτή τη συμμετοχή και ποιά η ανταμοιβή? Στόχος των τότε κυβερνήσεων ήταν είσοδος της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ. Σημειώστε πως σε εκείνο τον πόλεμο της Κορέας  συμμετείχε και η Τουρκία με τους υπόλοιπους συμμάχους των ΗΠΑ. Η Τουρκία μάλιστα είχε υποβάλει αίτημα για να μπει στο ΝΑΤΟ και συμμετείχε στο πόλεμο της Κορέας με πολύ μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη από αυτήν της Ελλάδας. Το ΝΑΤΟ ιδρύθηκε το 1949, έτος που η Ελλάδα ακόμη βρισκόταν σε εμφύλιο σπαραγμό. Η Τουρκία και η Ελλάδα μπήκαν στο ΝΑΤΟ το 1952. Την είσοδο της χώρας μας στο ΝΑΤΟ αποφάσισε η Ελληνική Βουλή με συντριπτική πλειοψηφία. Μόλις 8 ψήφοι ήταν εναντίον  της πρότασης για είσοδο στο ΝΑΤΟ. Όλη την υπόλοιπη Βουλή ψήφισε υπέρ της ένταξης της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ. Στη Ελλάδα την περίοδο  αυτή είχαμε κυβέρνηση Κέντρου και πρωθυπουργός ήταν ο Ν. Πλαστήρας. Αυτά τα λίγα για να θυμηθούμε και το διεθνές κλίμα μέσα στο οποίο ζούσε τότε ο κόσμος και η χώρα μας.

– Το Ελληνικό Εκστρατευτικό Σώμα σχηματίστηκε και έφυγε για την Κορέα το 1950. Οι χρονικές συγκαιρίες έχουν τη σημασία  τους, όπως και η συμμετοχή αυτή καθ΄ εαυτή  έχει τη  δική της σημασία για την περαιτέρω πορεία των συμμαχικών σχέσεων στο ΝΑΤΟ. Δεν μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα τι θα συνέβαινε αν έμπαινε η Τουρκία στο ΝΑΤΟ και η Ελλάδα έμεινε απ΄ έξω. Μικρή γεύση μιάς τέτοιας απόφασης πήραμε  το 1974 με τη προσωρινή έξοδο της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ και την αναβάθμιση της Τουρκίας σε επιχειρησιακό και στρατιωτικό επίπεδο. Αυτά όμως είναι για διεθνολόγους και αναλυτές των γεωπολιτικών συσχετισμών και εξελίξεων. Ημείς στεκόμαστε στο γεγονός της συμμετοχής Ελλήνων στρατιωτών στον πόλεμο της Κορέας και το υπενθυμίζουμε αποτίοντας ελάχιστο φόρο τιμής στα ελληνόπουλα εκείνα που άφησαν την τελευταία τους πνοή στη μακρινή Ανατολή για το ιδανικό της ελευθερίας και της δημοκρατίας.  Γιατί εκείνα τα παιδιά αυτό πίστευαν. Το επίσημο ελληνικό κράτος όμως τους ξέχασε, παρότι οι στρατιώτες εκείνης της αποστολής έπεσαν για την πατρίδα και όχι για τους Αμερικανούς, όπως κάποιοι ισχυρίζονται. Όλα τα ελληνόπουλα που έπεσαν σε όλους τους πολέμους, όλα για αυτή την έρμη την πατρίδα πολέμησαν. Και πρέπει να τα θυμόμαστε όχι μόνο για να τα τιμούμε, αλλά γιατί το αντίθετο είναι αχαριστία. Είναι λογικό ορισμένοι να διαφωνούν με τις αποφάσεις της τότε πολιτικής ηγεσίας. Έτσι συμβαίνει σε όλες τις δημοκρατίες. Υπάρχουν και διαφωνίες.  Όμως αυτήν την πορεία επέλεξε η χώρα μας τότε με πλειοψηφία της Βουλής.

– Το Ελληνικό Εκστρατευτικό Σώμα της Κορέας στην αρχή αποτελούνταν από ένα τάγμα 1000 ανδρών κληρωτών, τύποις εθελοντών, καθώς και από μια μοίρα μεταγωγικών αεροσκαφών Ντακότα, και όχι βομβαρδιστικών όπως λαθεμένα πίστευαν κάποιοι. Αυτή η αντίληψη δημιουργήθηκε ίσως γιατί η αεροπορική συμμετοχή μας ήταν και τυπικά υποχρεωτική και δεν υπήρχε ούτε καν το πρόσχημα της εθελοντικής συμμετοχής, όπως έγινε με τον στρατό της υπόλοιπης αποστολής. Η πρώτη αυτή αποστολή αργότερα αυξήθηκε σε δύναμη Συντάγματος, που σκοπό είχε την αναπλήρωση απωλειών και αντικατάσταση μονάδων πρώτης γραμμής του αρχικού εκστρατευτικού τάγματος.

– Είχα τη τύχη να γνωρίσω τρεις απλούς στρατιώτες της πρώτης δύναμης που έφυγε για την Κορέα. Σήμερα δεν είναι κανένας στη ζωή. Και αυτό κάνει την παρούσα αναφορά μου εξαιρετικά λεπτή και πολύ δύσκολη. Προκαταβολικά ζητώ συγγνώμη από τους συγγενείς τους που αναφέρω τα ονόματά τους. Όμως το κάνω σαν ένα ελάχιστο μνημόσυνο στη μνήμη τους. Υπήρχαν κι άλλοι από την περιοχή μας που δεν γνώρισα, όπως ο πιλότος μεταγωγικού Ντακότα Κώστας Μαγκλίνης. Αναφέρομαι μόνο σε αυτούς που γνώρισα και άκουσα ιστορίες από τη ζωή και τη δράση τους εκεί. Ο ένας, ο Δημήτριος Ξυθάλης, ήταν από το χωριό μας. Ο δεύτερος, ο Γεώργιος Μπάδας του Ανδρέα (Λιμιτζός) ήταν από την Παλαιοκαρυά και ο τρίτος, ο Χαρίκος Αντωνιάδης από τη Σφήνα (Κυψέλη).  Από αυτούς άκουσα πολλές ιστορίες. Καμμία υπερβολή στις διηγήσεις τους. Κανένας κομπασμός. Μία ταπεινότητα ακόμα και για τις δύσκολες αποστολές και τις φονικές συγκρούσεις. Καμμία ηθικά επιλήψιμη ενέργεια. Όλες γύρω από τις μάχες, τους φίλους που σκοτώθηκαν, τις ακραίες καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν τον χειμώνα και τέλος γύρω από την επικίνδυνη ζωή τους σε κείνους τους τόπους, ακόμα και στις ανάπαυλες των επιχειρήσεων. Συχνές αναφορές έκαναν και στην περίθαλψη αμάχων και στον έρανο μεταξύ τους για το χτίσιμο μιάς ορθόδοξης εκκλησίας. Τίποτα άλλο. Δεν θα σταθώ σε αυτές για να μην θεωρηθεί, ότι θέλω να τους ηρωοποιήσω. Μετά λόγου γνώσεως όμως καταθέτω τούτο: Έφυγαν φτωχόπαιδα. Με την επιστροφή  τους γύρισαν στα καπνοχώραφα και στις αγροτικές δουλειές τους όπως και πριν. Τα μόνα λάφυρα  που έφεραν ήταν ένα ζευγάρι άρβυλα με σόλα από καουτσούκ, μια – δυο στρατιωτικές φόρμες, μια χλαίνη, ένα-δυό φουλάρια από φωτιστικά βλήματα, ένα αμερικάνικο τζάκετ και έναν όμορφο αναπτήρα με ανάγλυφο στην μία του πλευρά το χάρτη της Κορέας, χωρισμένη από τον 38^ο  παράλληλο και τις πρωτεύουσες των δύο κρατών της Κορέας, Σεούλ και Πιόγκ Γιάγκ. Αυτά ήταν τα λάφυρα των λεγεωνάριων και μισθοφόρων, όπως τους αποκάλεσαν κάποιοι. Δεν γνωρίζω πως γύριζαν οι λεγεωνάριοι από τους αποικιακούς πολέμους. Εκείνα τα ελληνόπουλα τίμησαν το όνομα της Ελλάδας σε μια χώρα που ακόμα το αναγνωρίζει. Εμείς? Ή τους ξεχάσαμε όπως πάντα, ή ενδεχομένως να ντρεπόμαστε για τη συμμετοχή μας εκείνη. Αν μετανιώσαμε για εκείνη την αποστολή, ας το πούμε, έστω και τώρα. Ποτέ δεν είναι αργά.   Οι αμερόληπτοι ιστορικοί θα βρούν την αλήθεια.

– Δεν θα συνεχίσω λοιπόν άλλο με αυτή τη πλευρά του ζητήματος της ελληνικής αποστολής. Απλά έκαμα μία αναφορά ως μικρό μνημόσυνο σε εκείνους τους απλούς Έλληνες που τίμησαν την ιστορία της πατρίδας μας με την θυσία και τον αγώνα τους.

-Έρχομαι τώρα να γνωρίσουμε και την πλευρά της τότε περιρρέουσας ατμόσφαιρας ανάμεσα στους στρατιώτες της αποστολής. Αφορμή πήρα από μία στροφή ενός ποιήματος του  Ν.Καββαδία, έτσι για να δώσουμε και ένα πιο ανάλαφρο τόνο στο παρόν  κείμενο.

………………………………………………………………….

“Στα όρτσα να προλάβουμε. Τραβέρσο και προχώρα

Να πάμε να ξοδέψουμε την τελευταία ριξιά

σε κείνη την απίθανη σ όλο τον κόσμο χώρα

που τα κορίτσια τόχουνε στα δίπλα ή και λοξά.”

………………………………………………………………….

Σπουδή Θαλάσσης

Ν. Καββαδίας, Τραβέρσο, εκδ. άγρα, 1990-2004.

-Δεν γνωρίζω σε ποια μυθική χώρα αναφέρεται ο ποιητής. ΟΙ φιλόλογοι που ερευνούν το έργο του Ν. Καββαδία μπορούν να μας το πούν. Πριν όμως την αποστολή του εκστρατευτικού σώματος διακινήθηκε ανάμεσα στους στρατιώτες ο μύθος – το πιθανότερο με σκοπό την τόνωση του ηθικού, δημιουργώντας προσδοκίες με τη μέθοδο της φαντασιακής εικονοπλασίας – για μια ξεχωριστής ομορφιάς παράξενη χώρα. Γιά έναν άγνωστο και ιδιαίτερο ανατομικά κόσμο. Πέρα από τα εξωτερικά φυλετικά χαρακτηριστικά του λαού της Κορέας, διαδόθηκε πως οι γυναίκες της Κορέας δεν είναι όπως Ευρωπαίες, αλλά κάπου εκεί κοντά στο εφήβαιο τα….. πράγματα διαφέρουν….και έχουν πλάγια θέση, όπως αναφέρει στο σχετικό στίχο ο ποιητής.  Έτσι η συνεύρεση των φύλων είναι εντελώς πρωτόγνωρη,παίρνοντας στη φαντασία των στρατιωτών ονειρικές διαστάσεις. Διαβάζοντας λοιπόν τα ποιήματα του Καββαδία, θυμήθηκα τις ιστορίες των παραπάνω  στρατιωτών που μετείχαν στο εκστρατευτικό σώμα της Κορέας κα συνειρμικά συσχέτισα αυτή τη στροφή με παρόμοιες μυθοπλασίες μεταξύ των ναυτικών. Ίσως μάλιστα να προϋπήρχε στους ναυτικούς ο μύθος αυτός και να διαδόθηκε κατάλληλα και στο εκστρατευτικό σώμα της Κορέας. Απογοητεύθηκαν βέβαια όλοι, όσοι μετείχαν της αποστολής και μάλιστα πολύ γρήγορα, όταν γνώρισαν τη μακρινή αυτή χώρα και διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι είναι παντού ίδιοι. Ο μύθος των διαφορών κατέπεσε και έμεινε το μόνο κοινό στοιχείο σε στρατιώτες της αποστολής και το λαό της Κορέας, που ήταν ο πόνος, οι πολύ δύσκολες καιρικές συνθήκες, το αίμα, ο φόβος του θανάτου, η φρίκη και οι τραγωδίες του πολέμου.  Ποιος θυμάται σήμερα εκείνα τα παιδιά που θυσίασαν τα νιάτα τους σε εκείνο το πόλεμο? Κανένας. Ίσως κάποιος από τους άμεσους συγγενείς τους. Η επίσημη πολιτεία δεν ασχολείται με τα ιστορικά γεγονότα και τις παραδόσεις. Αλλά και εμείς οι άλλοι απλά σχολιάζουμε και ανέξοδα  φιλολογούμε και …πάρα-φιλολογούμε.

-Η νεότερη ιστορία της Κορέας είναι πολύ διδακτική και για τις συνέπειες του δικού μας εμφύλιου, ανεξάρτητα αν αυτός προηγήθηκε και δεν είχε την ίδια κατάληξη. Όμως γιατί θα πρέπει να φτάνουμε στις πολεμικές θυσίες για να μαθαίνουμε τα όρια της συμπεριφοράς μας? Δυστυχώς όμως η ιστορία είναι γεμάτη αίμα, θάνατο και πόνο. Γιαυτό και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως σε όλους τους αγωνιστές, ανεξαρτήτως ιδεολογικών αποχρώσεων και πεποιθήσεων, χρωστάμε την σημερινή μας ελευθερία και τις όποιες κοινωνικές κατακτήσεις καταφέραμε να πραγματοποιήσουμε. Κατά κανόνα οι εμφύλιες διαμάχες  οδηγούν σε μεγάλες καταστροφές, σε αυταρχικά καθεστώτα  και ανοίγουν στους λαούς επώδυνες πληγές για πολλά χρόνια. Ας σκεφτούμε τέλος και τούτο:  Υπήρξε τάχατες ποτέ, ή θα υπάρξει κάποτε στο μέλλον, τέλειο πολίτευμα?

Αγρίνιο 19-2-24

*γεωπόνος.