"Πτυχές της πολύκροτης υπόθεσης Λαμπράκη"

Γράφει ο Παναγιώτης Ν. Κοντονάσιος*

Σκοπίμως άφησα να περάσουν λίγες μέρες από την 65η επέτειο της δολοφονίας του βουλευτή της ΕΔΑ Γρ. Λαμπράκη (22/5/63) από ακροδεξιούς στη Θεσσαλονίκη, προτού δημοσιεύσω το παρόν κείμενο, κυρίως για να διαπιστώσω προηγουμένως, για πολλοστή φορά, πόσο απέχουν από ολόκληρη την ιστορική αλήθεια και, άρα, πόσο προπαγανδιστικά είναι τα «αφιερώματα» και οι αναφορές σε εκείνο το τραγικό περιστατικό που γίνονται από ποικιλώνυμα κέντρα.

Αφού λοιπόν γίναμε για άλλον έναν χρόνο μάρτυρες της προφανούς, κακόβουλης και τελικά αξιοθρήνητης -για όσους έχουν στοιχειώδη έστω γνώση του θέματος της πολιτικής βίας στη χώρα μας- προσπάθειας κάποιων να συνδυάσουν το φαινόμενο αυτό με την Κεντροδεξιά από τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Καραμανλή μέχρι και σήμερα, ας δούμε λίγο τα πραγματικά δεδομένα της πολύκροτης υπόθεσης Λαμπράκη με όσο γίνεται πio μεστό τρόπο και ξεκινώντας από μια «λησμονημένη» παράμετρό της. Πιο συγκεκριμένα, στον αριθμό 8 του ψηφοδελτίου Επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας για τις ευρωεκλογές του μοιραίου, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, 2009 ήταν ένα όνομα του οποίου η παρουσία θα προκάλεσε σίγουρα πολλά ερωτηματικά σε αρκετούς. Πιο πολύ απορημένοι οπωσδήποτε θα ήταν ειδικά αυτοί που θεωρούν ότι έχουν μάθει «ιστορία» από τις «εκπομπές» της κρατικής τηλεόρασης, από τα «αφιερώματα» των γνωστών φερεφώνων ή από τους «πολιτικούς» λόγους των επίσης γνωστών δημοκρατικοκάπηλων. Πρόκειται φυσικά για τον οικονομολόγο Θεόδωρο Λαμπράκη, γιο του δολοφονηθέντος Γρηγορίου Λαμπράκη. Αξίζει λοιπόν να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε από ιστορική άποψη την εκ πρώτης όψεως περίεργη αυτή πολιτική επιλογή.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης ήταν βουλευτής του αριστερού κόμματος της ΕΔΑ, όταν έπεσε θύμα της δολοφονικής επίθεσης από τους ακροδεξιούς Σ. Γκοτζαμάνη και Ε. Εμμανουηλίδη, που κινούνταν από έντονα προσωπικά αντικομμουνιστικά κίνητρα λόγω του πρόσφατου τότε εμφυλίου, ύστερα από εκδήλωση της επιτροπής για τη «Διεθνή ύφεση και την Ειρήνη», στην οποία ήταν ο κύριος ομιλητής στη συμπρωτεύουσα. Το πολιτικό κλίμα της περιόδου ήταν ήδη οξυμμένο από τον «ανένδοτο αγώνα» του Γ. Παπανδρέου, αρχηγού του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, της Ενώσεως Κέντρου, εξαιτίας των υποτιθέμενων εκλογών «βίας και νοθείας» του 1961. Στην πραγματικότητα όμως, και παρά τις τότε και μετέπειτα εξιδανικεύσεις διαφόρων ανιστόρητων και συμφεροντολόγων, ο «ανένδοτος αγών» δεν ήταν παρά ένα κράμα εκβιασμών προς το Στέμμα, συκοφαντιών εναντίον της κυβέρνησης Καραμανλή και ασυγκράτητης παροχολογίας προς το εκλογικό σώμα, στην απεγνωσμένη προσπάθεια του γηραιού Γ. Παπανδρέου να εκλεγεί έστω μια φορά πρωθυπουργός της Ελλάδας (διετέλεσε και το 1944 πρωθυπουργός για λίγους μήνες, χωρίς όμως να έχει εκλεγεί). Ήταν δηλαδή ένα εκρηκτικό μίγμα δημαγωγίας.

Η καθαρή αλήθεια για τις πολυσυζητημένες εκλογές του 1961 είναι ότι ο λαός εξέλεξε γνήσια τον Κ. Καραμανλή για πρωθυπουργό, ενώ οι ελάχιστες παρατυπίες άσχετων με την κυβέρνηση αντικομμουνιστικών κύκλων της εποχής, που σημειώθηκαν σε έξι συνολικά εκλογικά τμήματα της επικράτειας, όπου και επαναλήφθηκαν οι εκλογές με απόφαση του Εκλογοδικείου, δεν άλλαζαν σε καμία περίπτωση το αποτέλεσμα.

Agriniowebradio.gr: Ενημέρωση και μουσική όπως θα ήθελες ν΄ακούς

Μέσα σε αυτό το κλίμα η δολοφονία του Λαμπράκη ήταν μάννα εξ ουρανού για τον Γ. Παπανδρέου, ο οποίος προέβη αμέσως μετά στην ακόλουθη δήλωση: «Η Ένωσις Κέντρου καταγγέλλει και ενώπιον του έθνους και ενώπιον της διεθνούς(!) κοινής γνώμης τον αρχηγόν της ΕΡΕ, κ. Καραμανλήν, ως ηθικόν αυτουργόν της πολιτικής δολοφονίας του βουλευτού Γρ. Λαμπράκη». Σε επόμενη ανακοίνωση της ΕΚ μάλιστα διατυπώνονταν ακόμη πιο ακραίες και εμπαθείς κατηγορίες: «Και προβαίνει (ενν. ο κ. Καραμανλής) εις την οργάνωσιν τρομοκρατικών ομάδων, διά τα εγκλήματα των οποίων βεβαίως καθίσταται ηθικός αυτουργός». Όλα αυτά σε βάρος του πολιτικού εκείνου, ο οποίος σταμάτησε τις εκτελέσεις για πολιτικά φρονήματα, εκτελέσεις που και οι κυβερνήσεις του Κέντρου, στις οποίες συμμετείχε και ο ίδιος ο Γ. Παπανδρέου, είχαν πραγματοποιήσει, όπως είναι η πολύ γνωστή υπόθεση του Ν. Μπελογιάννη το 1952.

Η αντίδραση, εντούτοις, της κυβέρνησης Καραμανλή στη δραματική αυτήν υπόθεση ήταν άμεση. Έτσι, πέρα από την αυτονόητη σύλληψη των δραστών, κλήθηκαν εκτάκτως και διακεκριμένοι γιατροί από το εξωτερικό (Μόσχα, Βουδαπέστη, Πράγα και Λονδίνο), χωρίς δυστυχώς να καταστεί δυνατή η αποφυγή του μοιραίου για τον Γρ. Λαμπράκη, ο οποίος εξέπνευσε στο νοσοκομείο στις 26 Μαΐου. Επίσης ανατέθηκε στον αρεοπαγίτη Α. Γεωργίου η διεξαγωγή έρευνας, για να αποτραπεί τυχόν προσπάθεια συγκάλυψης ευθυνών από οποιονδήποτε παράγοντα, και η σύνταξη σχετικής έκθεσης, η οποία δημοσιεύθηκε στον Τύπο και κατέληγε στη φράση «ουδέν πρόσκομμα παρεμβάλλεται εις τας ανακρίσεις». Τέλος, μια σειρά από βουλεύματα των Συμβουλίων Πλημμελειοδικών και Εφετών, που αξίζει να σημειωθεί ότι εκδόθηκαν όταν πια κυβέρνηση ήταν η ΕΚ και πρωθυπουργός ο Γ. Παπανδρέου, άλλα έγγραφα, όπως π.χ. αυτό του ανακριτή Χρ. Σαρτζετάκη, του μετέπειτα Προέδρου της Δημοκρατίας, καθώς και η απόφαση του Κακουργιοδικείου Θεσσαλονίκης στις 29 Δεκεμβρίου 1966 απάλλαξαν την κυβέρνηση και τον ίδιο τον Κ. Καραμανλή από κάθε ευθύνη, ηθική ή ποινική, όπως και όλους τους αξιωματικούς της χωροφυλακής που κακόβουλα κατηγορούνταν για παράβαση καθήκοντος. Καταδικάστηκαν φυσικά σε πολυετή κάθειρξη οι Γκοτζαμάνης και Εμμανουηλίδης. Ενδεικτικά στο έγγραφό του της 8 Αυγούστου 1964, επί κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου, ο ανακριτής Χρ. Σαρτζετάκης σημείωνε προς τον εισαγγελέα Πλημμελειοδικών, Σ. Μπούτη: «…εκ της διεξαχθείσης ανακρίσεως ουδέν εις βάρος των (ενν. του Καραμανλή κ.ά.) στοιχείον προέκυψεν».

Χαρακτηριστικά είναι και τα σχόλια του ίδιου του Κ. Καραμανλή σε μεταγενέστερο σημείωμά του για τη θλιβερή εκείνη υπόθεση: «Η δίκη ενώπιον του Κακουργιοδικείου Θεσσαλονίκης διήρκησεν επί τρίμηνον περίπου καθ’ ην εγένετο πλήρης και εξονυχιστική έρευνα της όλης υποθέσεως. Η πολιτική αγωγή παρέστη διά 15 δικηγόρων. Κατ’ αυτήν παρήλασαν ως μάρτυρες σχεδόν όλοι οι επιτελείς του Κομμουνιστικού κόμματος, αλλά και πλείστοι επιτελείς της Ενώσεως Κέντρου (Γ. Μυλωνάς και Στέργιος Χασαπίδης, βουλευταί ΕΚ). Όταν η δίκη έφθανεν εις το τέρμα της, οι παριστάμενοι ως πολιτικώς ενάγοντες δικηγόροι αντελήφθησαν ότι τα πάντα κατέρρεον δι’ αυτούς. Οι κυριώτεροι των μαρτύρων των, ο εις μετά τον ένα, απεδεικνύοντο ψευδομάρτυρες και η έκβασις της υποθέσεως ήτο βέβαιον ότι θα απέληγε συντριπτικώς εναντίον των. Τότε εμηχανεύθησαν την αποχώρησίν των διά να μετριάσουν την εκ της αναμενομένης αποφάσεως προκληθησομένην δυσμενή εντύπωσιν». Επρόκειτο λοιπόν για άλλη μία ποταπή συκοφαντία με σκοπό την πρόκληση πολιτικής έντασης, την ανατροπή του Καραμανλή και την κατάληψη της πολυπόθητης εξουσίας με κάθε κόστος για τη χώρα. Ιδού λοιπόν γιατί δεν θα έπρεπε κανονικά να ξενίζει η υποψηφιότητα του γιου του Γρ. Λαμπράκη, που κάποιοι παριστάνουν ότι δεν τη θυμούνται, με το κόμμα που ίδρυσε ο Κ. Καραμανλής. Και κάτι παραπάνω: ιδού γιατί η σύνδεση της δολοφονίας εκείνης με την Κεντροδεξιά παράταξη αποτελεί χυδαία πολιτική συκοφαντία πρώτου μεγέθους, που είναι ίσως αναμενόμενο να εκστομίζεται από λίγους θερμοκέφαλους στα οινοποτεία της πόλης μετά από πολύωρη παραμονή εκεί και ανάλογη κατανάλωση αλκοόλ, δεν είναι όμως σε καμία περίπτωση κάτι που περιμένει κανείς να ακούει από επίσημα κυβερνητικά χείλη ή να διαβάζει σε επίσημες κυβερνητικές ανακοινώσεις. Εννοείται ότι αν ανοίξει και η ΝΔ το θέμα της πολιτικής βίας στην Ελλάδα, θα ακουστούν πράγματα που θα κάνουν και τον πιο μετριοπαθή πολίτη να φρίξει τελείως για τις μεθόδους και τις πρακτικές κάποιων αυτοαποκαλούμενων «αγωνιστών» και «δημοκρατών». Είναι προφανής ανάγκη όμως, και όχι φυσικά αδυναμία, να προστατευθεί το πολιτικό κλίμα από τον εκχυδαϊσμό. Ωστόσο όλα έχουν τα όριά τους και οι συκοφαντίες δεν πρέπει να μένουν αναπάντητες.

Κλείνοντας θα ήθελα να υπενθυμίσω μια φράση του μεγάλου Θουκυδίδη για την αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας: οὕτως ἀταλαίπωρος τοῖς πολλοῖς ἡ ζήτησις τῆς ἀληθείας, καὶ ἐπὶ τὰ ἑτοῖμα μᾶλλον τρέπονται (1.20.3: τόσο αβασάνιστη είναι για τους περισσότερους η αναζήτηση της αλήθειας και συνηθίζουν να αποδέχονται αυτά που τους προσφέρονται). Οι δημαγωγοί και οι συκοφάντες, από τους οποίους η ένδοξη αλλά και συχνά ταλαίπωρη ελληνική ιστορία, δυστυχώς, είναι γεμάτη, γνωρίζουν πολύ καλά αυτήν την αλήθεια και την εκμεταλλεύονται δεόντως. Το ζητούμενο όμως είναι να μαθαίνουμε και εμείς οι πολίτες από την ιστορία μας, έστω και με χρονική υστέρηση, για να αποφεύγουμε τα μοιραία λάθη και να αναγνωρίζουμε ευκολότερα τους πραγματικούς εχθρούς της δημοκρατίας, τους δημαγωγούς και τους συκοφάντες. Ο Θεόδωρος Λαμπράκης με την πολύ εύγλωττη υποψηφιότητά του μας βοήθησε πολύ σε αυτή μας την προσπάθεια.

* δρ. Κλασικής Φιλολογίας, μέλος Μητρώου Στελεχών Ν.Δ.