Προβληματισμοί από την εγχώρια και την ευρωπαϊκή αλιεία

Γιώργος Μαρκατάτος

Η αλιεία είναι ο τομέας που εξασφαλίζει σημαντικά ποσοστά της ανθρώπινης διατροφής και αποτελεί έναν τομέα με ισχυρή παρουσία ακόμη και στη συνείδηση των λαών. Η χώρα μας γεμάτη από ακτογραμμές και νησιά έχει ιδιαίτερη ροπή προς την αλιεία, αλλά υπάρχει και ένας ταυτόχρονος προβληματισμός που δεν πρέπει να ξεχνιέται. Πρόκειται για τη στενή σχέση του περιβάλλοντος στη χώρα μας με τη βασική βιομηχανία μας που είναι ο τουρισμός.  Ως εκ τούτου, η προβληματική που έχει αναπτυχθεί για τα απορρίμματα στη θάλασσα πρέπει να μας έχει σε διαρκή εγρήγορση, αν δε θέλουμε να χάσουμε και τα τελευταία μετερίζια ανάπτυξης που διαθέτουμε. Ο δρόμος είναι καθαρός και είναι μπροστά μας.

Στις 22-23 Μαρτίου 2021 θα γίνει Συμβούλιο Γεωργίας και Αλιείας. Ως προς τη γεωργία έχουμε ήδη αναφερθεί στο προηγούμενο σημείωμά μας. Ως προς την αλιεία, σημειώνουμε ότι τα κυριότερα σημεία της ατζέντας αφορούν τις αλιευτικές δυνατότητες για τα αποθέματα που μοιράζονται με το Ηνωμένο Βασίλειο[1].

Ο στόχος είναι  να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τον κανονισμό του Συμβουλίου σχετικά με τις αλιευτικές δυνατότητες για το 2021 και, για τα αποθέματα βαθέων υδάτων, για το 2021 και το 2022, για τα αποθέματα που μοιράζονται με το Ηνωμένο Βασίλειο.

Το συμβούλιο υπουργών είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να σημειώσουμε ορισμένες πλευρές της διαχείρισης των αλιευτικών αποθεμάτων της ΕΕ και να συσχετίσουμε με ένα σοβαρό θέμα που αφορά τις επιπτώσεις των θαλάσσιων απορριμμάτων στην αλιεία.

Είναι κατανοητό ότι η ΕΕ χρειάζεται να διαχειριστεί τα αποθέματα ψαριών δεδομένου ότι τα αποθέματα ψαριών της Ευρώπης δεν έχουν απεριόριστη αναπαραγωγική ικανότητα. Χωρίς κάποιο έλεγχο σχετικά με το ποιος ψαρεύει τι, ορισμένα αποθέματα ψαριών μπορεί να καταρρεύσουν ή να σταματήσουν να είναι οικονομικά βιώσιμα να αλιευθούν.

Σημειώνεται ότι το σύστημα διαχείρισης της αλιείας της ΕΕ:

• βοηθά στη διασφάλιση της αναπαραγωγής των αποθεμάτων ψαριών
• προετοιμάζει τις προϋποθέσεις για μια κερδοφόρα αλιευτική βιομηχανία
• μοιράζεται τις αλιευτικές δυνατότητες
• διαδραματίζει βασικό ρόλο στη διατήρηση του θαλάσσιου οικοσυστήματος

Η διαχείριση των σημαντικότερων αποθεμάτων ιχθύων και της αλιείας σε επίπεδο ΕΕ, μέσω  πολυετών σχεδίων και ετήσιων ορίων αλιευμάτων. Οι αλιευτικές δυνατότητες (TAC) είναι τα  συνολικά επιτρεπόμενα αλιεύματα, από συγκεκριμένα αποθέματα που μπορούν να αλιευθούν, για να διατηρηθεί το μέγεθος του πληθυσμού. Επί της ουσίας, κάθε χρόνο το Συμβούλιο εγκρίνει τα αναθεωρημένα TAC και ποσοστώσεις για κάθε απόθεμα ιχθύων. Τώρα, ως προς τις διεθνείς αλιευτικές συμφωνίες , το Συμβούλιο είναι υπεύθυνο για τη διαπραγματευτική εντολή στην Επιτροπή όταν εκπροσωπεί την ΕΕ στις διάφορες περιφερειακές οργανώσεις διαχείρισης της αλιείας[2].

Ένα σημείο που δημιουργεί έντονο προβληματισμό και οδήγησε και το Κοινοβούλιο στη διατύπωση έκθεσης για το θέμα αφορά τις επιπτώσεις των θαλάσσιων απορριμμάτων στην αλιεία.

Τα θαλάσσια απορρίμματα που είναι ορατά στις παραλίες, στις ακτές, στις ακτογραμμές και στην επιφάνεια κρύβουν στην πραγματικότητα ένα πολύ ευρύτερο φαινόμενο μόλυνσης τόσο στη στήλη ύδατος όσο και στον θαλάσσιο βυθό• λαμβάνοντας υπόψη ότι τα απόβλητα αυτά προέρχονται ως επί το πλείστον από χερσαίες δραστηριότητες (80 %), αλλά και από δραστηριότητες στη θάλασσα όπου σημειώθηκε σημαντική αύξηση στις μεταφορές μεγάλων μη αλιευτικών σκαφών. Τα απόβλητα που  είναι κάθε είδους αντικείμενο, καταλήγουν σε ποσοστό 70% στο βυθό και προστίθενται ακόμη και στις βόμβες ή άλλα απομεινάρια του πολέμου! Τα στοιχεία για τα απορρίμματα είναι συντριπτικά και δεν είναι δυνατόν να αναλυθούν επαρκώς στο σημερινό μας σημείωμα. Ένα μικρό παράδειγμα αποτελούν οι 730 τόνοι αποβλήτων απορρίπτονται καθημερινά στη Μεσόγειο Θάλασσα, λαμβάνοντας υπόψη έκθεση του WWF (Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση) του Ιουνίου 2019. Το τραγικότερο ίσως, των συμπερασμάτων αφορά την είσοδο χωροκατακτητικών ειδών ικανών να αλλοιώσουν την ισορροπία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, και ότι τα βακτήρια που υπάρχουν στα θαλάσσια απορρίμματα μπορούν επίσης να καταναλωθούν από τη θαλάσσια πανίδα όταν νομίζει ότι τα απορρίμματα είναι τροφή! Ένα άλλο συμπέρασμα δυστυχώς αφορά τη συσσώρευση ιδίως γύρω από μικρά απομακρυσμένα νησιά και σε παράκτιες περιοχές· των  οποίων όμως, οι οικονομίες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην αλιεία και τον τουρισμό!

Υπενθυμίζεται ότι η υγεία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και η αντιμετώπιση του ζητήματος των θαλάσσιων απορριμμάτων αποτελούν προβληματική στην οποία σημαντικό ρόλο παίζουν και οι νόμοι,  μόνο μια ολοκληρωμένη και συνεκτική προσέγγιση των ευρωπαϊκών στόχων θα καταστεί δυνατή η βελτίωση του υφισταμένου νομοθετικού πλαισίου.

Η Επιτροπή Αλιείας του Κοινοβουλίου  εξέδωσε έκθεση[3]  σχετικά με τις επιπτώσεις των θαλάσσιων απορριμμάτων στην αλιεία που περιλαμβάνει σοβαρά στοιχεία, όπως αυτά που προαναφέραμε και αυτά που ακολουθούν, όπως η παρότρυνση προς  την Επιτροπή να διαδραματίσει μείζονα ρόλο στην πρωτοβουλία με τίτλο «Δεκαετία ωκεανολογίας για βιώσιμη ανάπτυξη» των Ηνωμένων Εθνών και να ενθαρρύνει την ψηφιοποίηση και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Στην ίδια έκθεση η επίσπευση της ανάπτυξης της κυκλικής οικονομίας στους τομείς της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας έχει δεσπόζουσα θέση. Στην ουσία αν υιοθετηθούν οι προτάσεις αυτές, ο ελληνικός τουρισμός θα αναδυθεί σε νέα πλαίσια  και θα προσελκύσει στρώματα αλλοδαπών τουριστών που θα στηρίζονται και στο σεβασμό του περιβάλλοντος. Μικρό παράδειγμα αποτελεί η αναφορά  στην κυκλική οικονομία για τα αλιευτικά εργαλεία, αλιείας και υδατοκαλλιέργειας στο σύνολό του, των νεοφυών επιχειρήσεων, των ιδιωτικών πρωτοβουλιών και των επιχειρήσεων του κλάδου, καθώς και των κατασκευαστών σχοινιών και διχτυών από τρίτες χώρες, για τον εντοπισμό νέων υλικών, τον οικολογικό σχεδιασμό νέων αλιευτικών εργαλείων και την ανακύκλωση των αλιευτικών εργαλείων.

Τονίζεται δε, ιδιαίτερα ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ) για τη στήριξη του τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας για να αποκτήσουν ακόμη και νέα αποδοτικότερα σκάφη.

Όλα αυτά μπορούν να γίνουν αν η Κομισιόν παρέχει κίνητρα για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας στο σύνολο της αλυσίδας παραγωγής εξοπλισμού αλιείας και υδατοκαλλιέργειας.

Ο σχεδιασμός αυτός μπορεί να έχει ελπίδες επιτυχίας αν καταρτιστούν προγράμματα διαχείρισης και συλλογής θαλάσσιων απορριμμάτων, αλλά και με την πρέπουσα καταπολέμηση δημιουργίας απορριμμάτων. Γιατί μεταξύ άλλων, μειώνουν ακόμη και τα έσοδα της αλιείας και μάλιστα μέχρι και 5%! Οι δράσεις πρέπει να γίνουν γρήγορα και κυρίως η συνειδητοποίησή μας για το πρόβλημα και τη λύση του.

[1] https://www.consilium.europa.eu/en/meetings/agrifish/2021/03/22-23/?utm_source=dsms-auto&utm_medium=email&utm_campaign=Agriculture+and+Fisheries+Council

[2] https://www.consilium.europa.eu/en/policies/eu-fish-stocks/

[3] Με αριθμό A9-0030/2021 στις 3/3/2021