Οδοιπορικό γνωριμίας με τα γλυπτά του Ευαγγελου Τύμπα στην Αιτωλοακαρνανία: Ο ανδριάντας του Ρωγών Ιωσήφ

Γράφει η Αντουανέττα  Λογίου – Μπουρή*

Στο πλαίσιο του προκείμενου οδοιπορικού, στεκόμαστε, σήμερα, πλήρεις δέους, σεβασμού και ευγνωμοσύνης, ενώπιον του  μεγαλοπρεπούς ανδριάντα μιας σημαντικής ιστορικής μορφής του Αγώνα της Παλιγγενεσίας, του Μητροπολίτη Ρωγών και Κοζύλης Ιωσήφ ( 1776 – 1826 ), μάρτυρα, αλλά και συναγωνιστή και αλληλέγγυου στηρικτή των Πολιορκημένων του Μεσολογγίου και δη των αμάχων εξ αυτών.

Με διαστάσεις που υπερβαίνουν το ανθρώπινα συμβατό ( 2,40 Χ 0,80 Χ 0,80) , το εν λόγω  γλυπτό φιλοτεχνείται από τον Ευάγγελο Τύμπα, αρχικά σε πρόπλασμα γύψου για να μεταφερθεί κατόπιν σε ενισχυμένο ορείχαλκο, συγκεκριμένα, κόκκινο μέταλλο με δίχρωμη πατίνα. Η δημιουργία του ανάγει την αφετηρία της στην άνοιξη του 2021 και ολοκληρώνεται, σύμφωνα με τα λόγια του δημιουργού, στις 9 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς. Αποκαλύπτεται στις 16 Απριλίου του 2022 στο πλαίσιο μιας λιτής πλην συγκινητικής τελετής.

Η ανάθεση για την ανέγερση του εν λόγω μνημείου έρχεται από την πλευρά της Ιεράς Μητρόπολης Αιτωλίας και Ακαρνανίας και του μακαριστού μητροπολίτη Κοσμά, ο οποίος υπήρξε οραματιστής του.  Ο τελευταίος, κατόπιν πρόσκλησης του γλύπτη, επισκέφθηκε το εργαστήρι του στο Αγρίνιο, στις 9 Οκτωβρίου 2021, για  να δει το έργο στην ολοκληρωμένη γύψινη απόδοσή του, λίγο πριν αυτό οδηγηθεί στο χυτευτήριο, στην Αθήνα. Δυστυχώς, λίγες μέρες αργότερα, εκοιμήθη χωρίς να ευτυχήσει να το δει στην  τελική του μορφή.

Το γλυπτό απαντά στη θέση Ανεμόμυλος, στην Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου, επιλογή, η οποία συνιστά σημειολογικής φύσης αναφορά στενά συνδεδεμένη με τη δράση της μορφής και εν γένει τα ιστορικά πολεμικά δρώμενα που αφορούν  εκείνη και τη γύρω μείζονα περιοχή. Σε αυτό το χώρο,  υπήρχε τότε ένας πραγματικός ανεμόμυλος, όπου βρήκαν αρχικά καταφύγιο ορισμένοι από εκείνους που τόλμησαν την Έξοδο, μαζί με τον Επίσκοπο, αργότερα, ανατινάχτηκαν εθελοντικά μαζί με το κτίριο.

Το γλυπτό εδράζεται σε τρίβαθμο βάθρο αυστηράς  ορθογώνιας αντίληψης, απόλυτα λιτού διακόσμου και αρκετά αλλά όχι ιδιαίτερα ψηλό, τουλάχιστον όσο θα ανέμενε κανείς. Είναι δε δομημένο ολοσχερώς, ωσάν ενιαίο, συμπαγές σύνολο, από μάρμαρο Μεσολογγίου, προερχόμενο από την αρχαία Πλευρώνα, εκεί που κατά την έξοδο κατέφυγαν οι ” ελεύθεροι πολιορκημένοι”  αιματοβαμμένοι, ποτίζοντας αυτούς τους βράχους με το αίμα τους.

Ο ίδιος ο γλύπτης μας πληροφόρησε σχετικά: ”Από εκεί πήραμε το βράχο αυτό και τον σμιλέψαμε στο χέρι έτσι ώστε αυτό το βράχο που πάτησε ο Ρωγών να πατήσει σήμερα ο ανδριάντας του”.

Στην εμπρόσθια όψη του βάθρου,  αναγράφονται με χρυσά κεφαλαία γράμματα στοιχεία που αφορούν την ταυτότητα και το ιερατικό αξίωμα του τιμώμενου,

ΕΘΝΟ’Ι’ΕΡΟΜΑΡΤΥΣ

ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ

ΡΩΓΩΝ ΚΑΙ ΚΟΖΥΛΗΣ

ΙΩΣΗΦ

(1776 – 1826 )

Ακριβώς από κάτω, υπάρχει εγχάρακτος διάκοσμος με παράσταση όρθιου πυρσού, ο οποίος πλαισιώνεται στην κάτω και την πλαϊνή πλευρά από δύο συμμετρικά τοποθετημένα κλαδιά δάφνης, εικονογραφικό θέμα ιδεαλιστικού χαρακτήρα και κλασικής – κλασικιστικής προέλευσης, που παραπέμπει σε δοξαστική πρόθεση, εικονοποιώντας συμβολικά την ιδέατης  άσβεστης  χριστιανικής πίστης αλλά και της τιμητικής μνήμης προς τους ήρωες.  Από κάτω είναι σημειωμένη η φράση:

ΘΥΣΙΑΣΤΗΚΕ

ΓΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΤΗΝ ΠΙΣΤΗ ΤΗΝ ΑΓΙΑ

ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΤΗΝ

ΕΛΕΥΘΕΡΊΑ

Η τιμώμενη μορφή εικονίζεται ενδεδυμένη με τα επίσημα ιερατικά άμφια που αντιστοιχούν στο υψηλό θρησκευτικό της αξίωμα, και σε στάση όρθια και κατά μέτωπο προς τον θεατή στην κύρια όψη της.

Με το εμφατικά ανυψωμένο δεξιό της χέρι κρατάει τον χριστιανικό σταυρό, προτάσσοντας τον προς το μέρος των πιστών, σε χειρονομία που παραπέμπει σε ευλογία, χαρακτηριστική της ιερατικής της ιδιότητας, ενώ με το άλλο στηρίζεται στην ποιμαντορική ράβδο.

Πέραν των προαναφερθέντων φανερά θρησκευτικής φύσης παραπληρωματικών στοιχείων, ό,τι κυριαρχεί στο έργο είναι η απόλυτα ακριβής, λεπτομερής και ιδιαίτερα πλούσια ενδυματολογική απόδοση της μορφής,  η  οποία, συλλημμένη σύμφωνα με ένα πολύ διηγηματικό και γενναιόδωρο ρεαλιστικό ύφος και καλύπτοντας όλη σχεδόν την επιφάνεια του γλυπτού, αποτελεί το μείζον στοιχείο του.

Μέσω των άνω επιλογών, σε επίπεδο αλληγορικής αναφοράς, επιδιώκεται  η προβολή του ρόλου του κλήρου στην Επανάσταση του 1821 και η ανάδειξη της αναπαριστάμενης προσωπικότητας σε ιδέα και σύμβολο εθνικής ομοψυχίας, θυσίας και αγωνιστικού σθένους. Η παρουσία δε και η πλούσια μορφοπλαστική διαχείριση  της μήτρας που φέρει ο ιεράρχης στο κεφάλι συμβάλλει, με τη σειρά της,  πλειδοτικά στην ανάταση και την επιβολή του, όχι μόνο στο χώρο αλλά, επιπλέον, στη συνείδηση και τη ψυχή  του θεατή.

Ο έντονα, εξάλλου, κυμαντικός τρόπος απόδοσης των πτυχών του ενδύματος της μορφής,  κυρίως εκείνων των χειρίδων, προικίζει το σύνολο με ρυθμούς εκφραστικούς και φωνή ποιητική, τονίζοντας ταυτόχρονα την τρισδιάστατη φύση του έργου και ασφαλίζοντας τον περιοπτικό του χαρακτήρα.

Επιπλέον, μέσω της κατακόρυφης διευθέτησης των  πτυχών, κυρίως αυτών στο πίσω μέρος του ρούχου, καθώς και της ποιμαντορικής ράβδου, ενισχύεται η αίσθηση της  καθετότητας, κυρίαρχη στο έργο, στοιχείο που αποσκοπεί επίσης στην εξύψωση, την ηρωοποίησή  της μορφής.

Ο παρών Ρωγών Ιωσήφ του Ευάγγελου Τύμπα αναδύεται από τα βάθη του χρόνου και της Ιστορίας, λαμπρός και επιβλητικός μέσα στα χρυσά του άμφια, ωσάν ένα φωτεινό, αειθαλές  και ασίγαστο προσκλητήριο ηρωισμού  και θυσίας προς τις εσαεί επερχόμενες γενιές χάριν μιας αμείωτης και αδιαπραγμάτευτης υπεράσπισης της εθνικής, της ατομικής και της πανανθρώπινης ελευθερίας.

                                                               *φιλόλογος – ιστορικός της τέχνης

                                                                     MALettres, MAHA, PhD.