Ο Μιχάλης ο Κρητικός και τα χαλκούνια του Αγρινίου

Απόσπασμα από τo βιβλίο του Δημήτρη Ρηγογιάννη «Τα καναρίνια έχουν υπέροχη λαλιά»

Το πρόγραμμα της Μεγάλης Παρασκευής είχε συγκεκριμένο τυπικό και τηρούνταν ευλαβικά, σαν ιεροτελεστία. Το πρωί είχε βόλτα στην πλατεία, στη συνέχεια επίσκεψη στο Μνημείο των 120 και μετά στην «παραλία» για τσίπουρο.

Με τα χρόνια είχε γνωριστεί τόσο καλά με αρκετούς Αγρινιώτες, που όταν τον έβλεπαν να κάθεται μαζί με τον Χριστόφορο, αυτοπροσκαλούνταν στην παρέα τους, ξέροντας ότι το κέφι θα περίσσευε. Ήταν τέτοια η εξοικείωσή του με τον ντόπιο πληθυσμό, που τροφοδοτούσε και λίγα μαγαζιά με τσικουδιά, για να μπορούν να πίνουν εκείνες τις μέρες…

Η αδυναμία του όμως, που ποτέ δεν έκρυψε, ήταν τα χαλκούνια. Από την πρώτη στιγμή που παρακολούθησε το δρώμενο, μαγεύτηκε, του ξυπνούσε καταλαγιασμένα ένστικτα. Τον έκανε να νιώθει σαν τον θεό Ήφαιστο που σφυρηλατούσε το σίδερο και τιθάσευε τη φωτιά. «Ο θεός Ήφαιστος στη μεγαλύτερη χριστιανική γιορτή, τη Μεγάλη Παρασκευή…»

Ο Μιχάλης φρόντισε να γνωριστεί αμέσως με την παρέα των χαλκουνάδων. Με τον μεγαλύτερο απ’ αυτούς έγιναν φίλοι. Αυτός τον μύησε στα μυστικά των χαλκουνιών. Ζήτησε κι έμαθε όλες τις λεπτομέρειες. Πώς κατασκευάζονται, τι είδους μείγμα βάζουν μέσα, ποιες είναι οι αναλογίες των υλικών. Του περιέγραψαν όλους τους κινδύνους και πως προστατεύονται για τυχόν ατυχήματα. Του δίδαξε τον τρόπο που κρατάς ένα χαλκούνι, τις κινήσεις του σώματος, αλλά και τους λόγους που γίνονται με αυτόν τον τρόπο.

Με τον καιρό συμμετείχε κι αυτός στην κατασκευή τους και μάλιστα είχε να επιδείξει μεγάλο ζήλο.

— «Απόψε θα έχει τη μεγαλύτερη συμμετοχή από κάθε άλλη φορά. Έχουν κατασκευαστεί τόσα χαλκούνια που θα γίνει χαμός!»
Πήραν από νωρίς θέση στην πλατεία. Έφυγαν μάλιστα νωρίτερα από το ουζερί, για να μπορέσουν να παραμείνουν νηφάλιοι και ν’ απολαύσουν όλο το υπερθέαμα.
Η ιεραρχία είναι προκαθορισμένη. Πρώτος ξεκίνησε ο πιο έμπειρος, αυτός που έχει το γενικότερο πρόσταγμα. Ακολουθώντας το συνηθισμένο τελετουργικό, άναψε το χαλκούνι και το σήκωσε ψηλά, για να εκτοξεύσει την πύρινη λάβα του.

Οι κινήσεις του αργές, σταθερές, θύμιζαν αρχαϊκό χορό. Περιστροφές με αργό ρυθμό και το κεφάλι σκυμμένο σ’ έναν χορό πρωτόλειο, που ήταν ό,τι πιο κοντινό σε ζεϊμπέκικο. Στον ζεϊμπέκικο που ουσιαστικά είναι η σωματική έκφραση της ήττας, είναι η απελπισία της ζωής, το ανεκπλήρωτο όνειρο… Είναι ο χορός, που σε απόλυτη αρμονία με το πνεύμα της ημέρας, εκφράζει με κίνηση τη θλίψη και την οδύνη.
Ακολούθησε ο δεύτερος και ο τρίτος, μέχρι που όλη η ομάδα «άναψε» από ένα χαλκούνι. Ο καθένας με τον τρόπο του και ανάλογα με τις προσλαμβάνουσες που είχε, οπτικοποίησε μέσα από τις κινήσεις που έκανε, το νόημα του εγχειρήματος.

Δεύτερος γύρος και ετοιμάζεται ξανά ο πρώτος των χαλκουνάδων. Έχει μαζί του και δεύτερο σάκο. Κάνει μερικά βήματα μπροστά, στρέφεται προς τον Μιχάλη και του κάνει νεύμα να έρθει προς το μέρος του. Εκείνος έτοιμος, τον πλησιάζει χωρίς να διστάσει καθόλου, παίρνει τον έναν σάκο και ετοιμάζεται να «ρίξει» το πρώτο του χαλκούνι.
Ο Κρητικός που λατρεύει τα όπλα. Ο φίλος του από τον στρατό που γοητεύτηκε από το Αγρίνιο και τα δρώμενα της Μεγάλης Παρασκευής. Ο αντιφατικός αυτός άνθρωπος με την καθάρια ψυχή, που ο τρόπος που μεγάλωσε στα βουνά της Κρήτης, έβρισκε διέξοδο και νόημα στην ανάφλεξη των χαλκουνιών στο Αγρίνιο.

Ανάβει τσιγάρο και το κρατά στο στόμα. Σκύβει το κεφάλι και μένει για λίγο έτσι, προσπαθώντας ν’ απομονωθεί. Είναι οι στιγμές της αυτοσυγκέντρωσης πριν τον μεγάλο χορό. Όπως το ζεϊμπέκικο δεν απευθύνεται στους άλλους, έτσι κι αυτός είναι έτοιμος να εκφράσει μόνος του, με τον δικό του τρόπο, το παράπονο της ψυχής του, που δεν προσαρμόστηκε στην τάξη των υπολοίπων…

— «Μπράβο, ρε μάγκα!» άκουσε έναν διπλανό του να λέει την ώρα που ο Μιχάλης… χόρευε.
Έψαξε στο λήμμα, μια από τις πολλές έννοιες που έχει η λέξη «μάγκας». «Έξυπνος και με συμπεριφορά ταπεινή, που ταιριάζει σε άντρα…»