Η «άγνωστη» εκτέλεση των 12 Ελλήνων στο Ζαπάντι την Μ. Τρίτη του 1944 και το μνημείο στα Καλύβια

Αναρτήθηκε στη «Διαύγεια» του δήμου Αγρινίου, η απόφαση του δημάρχου Γιώργου Παπαναστασίου, σύμφωνα με την οποία, ανατίθεται απευθείας στον γλύπτη Ευάγγελο Τύμπα, η κατασκευή μνημείου για τους 5 εκτελεσθέντες Καλυβιώτες της Μ. Τρίτης του 1944, με κόστος περίπου 22.000 ευρώ.

Οι Καλυβιωτες ήταν τα πέντε από τα 12 θύματα της ομαδικής αυτής εκτέλεσης, για την οποία να σημειωθεί δεν έχει ανεγερθεί μνημείο στο σημείο όπου έγινε, δηλαδή στον προαύλιο χώρο του Ιερού Ναού των Αγίων Αποστόλων της Κοινότητας Μεγάλης Χώρας (Ζαπάντι) του Δήμου Αγρινίου. Γενικά το συγκεκριμένο γεγονός δεν τιμάται όπως του αρμόζει και έχει περιέλθει στην ιστορική «λήθη».

Να θυμίσουμε ότι, στις 25/05/2022 το Δημοτικό Συμβούλιο Αγρινίου, κατά τη διάρκεια τακτικής συνεδρίασής του, είχε εγκρίνει ομόφωνα το από 28 Μαρτίου του 2022 αίτημα του Κοινοτικού Συμβουλίου Καλυβίων για ανέγερση μνημείου στην πλατεία Καλυβίων, στη μνήμη των πέντε εκτελεσθέντων Καλυβιωτών στη Μεγάλη Χώρα (Ζαπάντι) υπό των γερμανικών δυνάμεων κατοχής, την Μεγάλη Τρίτη, 11 Απριλίου του 1944.

Η απόφαση του δημάρχου, προβλέπει:

1. Την κατασκευή και τοποθέτηση ενός μνημείου των πέντε ηρώων Καλυβιωτών σύμφωνα με την παρ. 3 άρθρο 163 του Ν. 3463/06, με απευθείας ανάθεση.
2. Την ανάθεση της εν λόγω προμήθειας στον «ΕΥΑΓΓΕΛΟ ΤΥΜΠΑ (ΣΠΟΛΑΪΤΑ, ΤΚ : 30150, ΑΦΜ:
138561426, ΔΟΥ Αγρινίου, 6981841298) αντί του ποσού των 21.946,90 € (δεκάξι χιλιάδες οχτακόσια ευρώ)
πλέον ΦΠΑ 13%, ήτοι 24.800 € (είκοσι τέσσερις χιλιάδες οκτακόσια ευρώ).
Η δαπάνη θα βαρύνει τον Κ.Α 30-7326.041 του προϋπολογισμού οικονομικού έτους 2024 του Δήμου Αγρινίου, στον οποίο έχει δεσμευτεί ανάλογη πίστωση.

Διαβάστε παρακάτω την καταγραφή των γεγονότων της εκτέλεσης των 12 Ελλήνων πατριωτών από τους Γερμανούς, στη Μεγάλη Χώρα (Ζαπάντι) την Μεγάλη Τρίτη 11 Απριλίου 1944. Τα στοιχεία προέρχονται από το βιβλίο Καλύβια – Ιχνηλατώντας τον «Καναδά» του Ιωάννη Γρ. Διονυσάτου Δικηγόρου Αγρινίου.

Η εκτέλεση των 12 στο Ζαπάντι

Τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής του χιτλερικού καθεστώτος μεγαλοβδόμαδα και συγκεκριμένα την Μεγάλη Τρίτη 11 Απριλίου 1944 και ώρα 6 π.μ. έστησαν ενέδρα κοντά στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων και του γειτνιάζοντος με αυτή Δημοτικού Σχολείου της Κοινότητας Μεγάλης Χώρας (Ζαπαντίου) σε φάλαγγα εφοδιοπομπής που μετέφερε τρόφιμα στους ελασίτες αντάρτες του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, συνολικής δύναμης 110 ανδρών, που στρατοπέδευαν στην περιοχή της Βελάουστας (Πυργί) Αγρινίου, περιοχή ευθύνης του 2/39 Συντάγματος του ΕΛΑΣ.

Η αποστολή της τροφοδοσίας των ανταρτών είχε πετύχει. Μόνο το κάρο που είχε ως καρραγωγέα τον Παναγιώτη Δημ. Αναγνωστόπουλο είχε «κωλήσει» στο λασπωμένο, από τις απριλιάτικες βροχές, ανηφορικό δρόμο του Ζαπαντίου και έμεινε εκεί παρά τις επίμονες προσπάθειές του να το απαγγιστρώσει.

Η φάλαγγα με τα υπόλοιπα έξι (6) κάρα επέστρεφε στο χωριό. Η αποστολή της εφοδιοπομπής υπολογίστηκε ότι απαιτούσε χρόνο δέκα περίπου ωρών. Οι ναζιστικές γερμανικές δυνάμεις κατοχής τους πρόλαβαν στο δρόμο της επιστροφής. Tα τρόφιμα είχαν φορτωθεί πάνω σε επτά (7) κάρα που έσερναν άλογα (ιππήλατα οχήματα), τα μεταφορικά μέσα εκείνης της εποχής, που οι αντάρτες «αγγάρεψαν» να τα οδηγήσουν στη Βελάουστα (σήμερα Πυργί) Τριχωνίδας, μεταξύ άλλων, οι ακόλουθοι πέντε (5) Καλυβιώτες που ήταν και οι ιδιοκτήτες των κάρων: 1) Παναγιώτης Δημητρίου Αναγνωστόπουλος (έτος γέννησης 1892), 2) Βασίλειος Δημητρίου Γαλανόπουλος (έτος γέννησης 1922), 3) Φώτιος Ιωάννου Ζαπαντιώτης (έτος γέννησης 1889), 4) Γεώργιος Βασιλείου Κοτρώτσος (έτος γέννησης 1909) και 5) Νικόλαος Δημητρίου Φαναριώτης (έτος γέννησης 1923).

Οι υπόλοιποι αγωγιάτες ήταν οι ακόλουθοι: 1) Κωνσταντίνος Θεοδώρου Τσακαρδάνος (κάτοικος Ζαπαντίου), 2) Χρήστος Φωτίου Καραμπίνης (κάτοικος Αγρινίου), 3) Ιωάννης Γεωργίου Μαγνήσαλης (κάτοικος Αγρινίου), 4) Νικόλαος Χρήστου Πετρούλας (κάτοικος Αγρινίου), 5) Γρηγόριος Χρήστου Τσαπάρας ή Ρεμπελιάς,κάτοικος Αγρινίου (ανέλαβε να οδηγήσει στην Βελάουστα το κάρο ιδιοκτησίας Τάσου Μεσογίτη), 6) Δημήτριος Νικολάου Θεοδωρόπουλος (γεννήθηκε το 1888 στον Άγιο Βλάσιο Τριχωνίδας, κάτοικος εν ζωή Χούνης Αγίου Βλασίου, που σε εκείνα τα δύσκολα χρόνια της κατοχής έμενε στο σπίτι του Καλυβιώτη Κώστα Ζαπαντιώτη, του οποίου το κάρο μάλιστα οδήγησε, καθώς γνώριζε καλά την περιοχή προορισμού της εφοδιοπομπής, σε εκείνη την δραματική αποστολή που έμελλε να είναι και η τελευταία του) και 7) Βασίλειος Σπυρίδωνος Μπαμπάνης, νεαρός Ξηρομερίτης (από τα Αγράμπελα Βόνιτσας), 16 μόλις ετών, που έμενε στο σπίτι του Καλυβιώτη Κωνσταντίνου Παν. Ρούβαλη.

Τα εφόδια που η ομάδα των ελασιτών ανταρτών αποφάσισε να «απαλλοτριώσει» για τις ανάγκες του αγώνα της αποτίναξης των ναζί κατακτητών τα πήρε με τη βία το βράδυ της Μεγάλης Δευτέρας 10 Απριλίου 1944 α) από το παντοπωλείο του Ευσταθίου Χρυσικού που στεγάζονταν σε ισόγειο παλαιό οίκημα, το οποίο βρίσκονταν στη θέση της ψησταριάς του Ιωάννη Ηλ. Στρατόπουλου, β) από την αποθήκη του Πάνου Στεργίου η οποία ήταν γεμάτη με μεγάλες ποσότητες δημητριακών κυρίως σιταριού και καλαμποκιού που στεγάζονταν σε ισόγειο πλιθόκτιστο με κεραμοσκεπή οίκημα που είχε κτισθεί σε οικόπεδο όπου σήμερα βρίσκεται η οικία Γρηγορίου Ε. Διονυσάτου και γ) από το σπίτι του τότε Προέδρου του χωριού, Γρηγόρη Τάγκαλου, κλέβοντας το βιός του, ενώ έκλεψαν και πολλά πρόβατα από το κοπάδι του, που τα πέρασαν από το ποτάμι.

Η φάλαγγα εφοδιοπομπής προκειμένου να φτάσει στον προορισμό της διήλθε το χωριό και κατευθύνθηκε βόρεια ακολουθώντας τον «δρόμο για του Παπαφώτη». Οι γερμανικές δυνάμεις πληροφορούμενοι τις κινήσεις των ανταρτών, που συνόδευαν εκ του μακρόθεν την φάλαγγα εφοδιομπομπής, από το δίκτυο των γερμανόφιλων πληροφοριοδοτών, αφού διέκοψαν βίαια την πορεία τους, τους κατέβασαν από τα κάρα που οδηγούσαν και χωρίς να τους ζητήσουν εξηγήσεις, χωρίς να τους ζητήσουν καν να απολογηθούν, παραβιάζοντας με το πλέον βάναυσο τρόπο το Διεθνές Δίκαιο, άνανδρα, αναίτια και απρόκλητα προχώρησαν άμεσα στην εκτέλεση των προαναφερθέντων πατριωτών «εν ψυχρώ» και «επί τόπου» εκεί στον προαύλιο χώρο του Ιερού Ναού των Αγίων Αποστόλων της Κοινότητας Μεγάλης Χώρας του Δήμου Αγρινίου και του γειτνιάζοντος μ’ αυτόν Δημοτικού Σχολείου Μεγάλης Χώρας.

Τέλος οι ληξιαρχικές πράξεις θανάτου, που συντάχθηκαν κυρίως την 13η Απριλίου 1944 στην τέως Κοινότητα Μεγάλης Χώρας Αιτωλοακαρνανίας, βεβαιώνουν με τον πλέον επίσημο τρόπο την εκτέλεση και τον επισυμβάν θάνατο των δώδεκα (12) πατριωτών με «πυροβόλα όπλα» από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής.