Το σαμποτάζ στα Καλύβια Αγρινίου

«Το μεσημέρι του Σαββάτου 29 Ιουλίου 1944 στο χωριό επικρατούσε ανησυχία», γράφει ο Γιάννης Διονυσάτος στο βιβλίο του με τίτλο «Καλύβια Αγρινίου – Ιχνηλατώντας τον Καναδά», 2004.

Μια αντάρτικη ομάδα, η οποία αποτελούνταν από 12 έως 15 αντάρτες, έφτασε, αφού πρώτα πέρασε το ποτάμι του Αχελώου από την περαταριά, στη θέση Βαρειά και «στάθηκε» κάτω από τον πλάτανο του κτήματος Κακατσίδη.

Επιμέλεια κειμένου: Λευτέρης Τηλιγάδας

Η ομάδα αυτή αποτελούσε τμήμα διμοιρίας του 2ου λόχου, του 1ου τάγματος, του 2/39 Συντάγματος, της VII Ταξιαρχίας, η οποία ανήκε στην VIII Μεραρχία του ΕΛΑΣ, με Διοικητή τον υποστράτηγο Γεράσιμο Αυγερόπουλο που είχε ως φυσική έδρα τη Βελάου-στα (Πυργί) Τριχωνίδας, αλλά είχε μεταφερθεί προσωρινά στα Ακαρνανικά όρη, όπου η Μεραρχία είχε αποσυρθεί μετά τη μάχη της Αμφιλοχίας. Καπετάνιος στο 2ο λόχο ήταν ο έφεδρος υπολοχαγός Φώτης Μάλαινος ή καπετάν Φαίδων.

Εκεί τους συνάντησαν οι σύνδεσμοι της Ε. Π.Ο.Ν., Γεώργιος Τσιρογιάννης και Χαρίλαος Σταβάρας, που ενώθηκαν μαζί τους.

Το πρωί της Κυριακής, 30 Ιουλίου 1944 η ομάδα των ανταρτών ήταν σε πολεμική ετοιμότητα. Με την καθοδήγηση του Τσιρογιάννη και του Σταβάρα οι αντάρτες βρέθηκαν στον τόπο της ενέδρας όπου πήραν επίκαιρες θέσεις.

Ο Γιώργος Τσιρογιάννης κρύφτηκε στο παλιό φυλάκιο, όπου πήρε θέση μάχης. Από το μοναδικό παράθυρο της νότιας πλευράς του φυλακίου κατόπτευε την αμαξιτή οδό. Μια νέα ομάδα ανταρτών αποτελούμενη από επτά (7) ελασίτες αντάρτες ήρθε να ενωθεί λίγο πριν το χτύπημα με την αρχική ομάδα κρούσης των ανταρτών. Εντολή παρακολούθησης της περιοχής της ενέδρας είχαν πάρει και έφεραν με επιτυχία σε πέρας, ο Τάσος Αναστασιάδης και ο Γιώργος Αναστασιάδης, που αντικατέστησε τον αδελφό του λίγο πριν το χτύπημα, καθώς και ο Σταβάρας.

Η ενέδρα στήθηκε 800 περίπου μέτρα νότια του χωριού μας στη θέση Φυλάκιο, όπου διασταυρώνονταν η κύρια γραμμή του τρένου Αγρινίου-Κρυονερίου με εκείνη που πήγαινε προς τη θέση Ξυλεία, του σημερινού οικισμού Αγίου Γεωργίου, για τη φόρτωση των ελάτων που έφταναν εκεί πλέοντας τον Αχελώο ποταμό.

Οι αντάρτες κρυμμένοι καλά κάτω από τις σαμακιές και τους άλλους θάμνους της περιοχής που τους πρόσφεραν την τέλεια απόκρυψη αλλά και στα μικρά αναχώματα των χωραφιών, κυρίως της δυτικής και βόρειας πλευράς, περίμεναν να φανεί το γερμανικό όχημα.

Η ώρα έδειχνε 13.30 το μεσημέρι.

Ένα γερμανικό όχημα, που έλεγχε καθημερινά το τμήμα της τηλεγραφικής γραμμής Σταθμού Αγγελοκάστρου – Αγρινίου, η οποία πήγαινε παράλληλα με τη γραμμή του τρένου φάνηκε να έρχεται από το Αγγελόκαστρο.

Δεν ήταν αυτό που περίμεναν. Η μικρή ανηφοριά του δρόμου, οι μεγάλες λακκούβες, από τις χειμωνιάτικες και ανοιξιάτικες βροχές, καθώς και η υποχρεωτική πορεία του οχήματος πάνω από τις γραμμές του τρένου υποχρέωναν τον οδηγό να ελαττώσει την ταχύτητα του οχήματος.

Οι αντάρτες, που είχαν επικεφαλής τους το Σπυρίδωνα Στεφανίτση του Γεωργωλουκά (1919-2000) από το Αργοστόλι Κεφαλονιάς, το θρυλικό «καπετάν Λευτεριά», όπως θυμάται με βεβαιότητα ο Γιάννης Ζαπαντιώτης, αποφασίζουν να το χτυπήσουν.

Μία εύστοχη βολή κατά ριπάς από έναν αντάρτη που είχε καίρια θέση στο σημείο της ενέδρας επιφέρει θανατηφόρο τραύμα στον οδηγό του οχήματος. Ο Γερμανός οδηγός είχε εξουδετερωθεί.

Την ίδια τύχη είχε μαζί του και ο συνοδηγός του οχήματος.

Το γερμανικό όχημα κινούμενο πια ανέλεγκτο κατέληξε να «φύγει» εκτός δρόμου και να πέσει σε ένα χαντάκι που υπήρχε στη δεξιά πλευρά του δρόμου. Οι τέσσερις επιβαίνοντες στην καρότσα του οχήματος Γερμανοί (κατά μία εκδοχή ο ένας ίσως να ήταν Πολωνός) στρατιώτες σάστισαν. Τα καταιγιστικά πυρά των ανταρτών τους επέφεραν θανατηφόρα πλήγματα.
Αμέσως μετά περιέχυσαν τα έξι σώματα των Γερμανών στρατιωτών με τη βενζίνη του οχήματος και τους έβαλαν φωτιά.

Η ομάδα των ελασιτών ανταρτών εφαρμόζοντας το σχέδιο απαγκίστρωσης, από το χώρο της ενέδρας, κινήθηκε δυτικά και έφτασε στη περαταριά, όπου πέρασε το ποτάμι με τη βάρκα του τότε περατάρη Νικολάου Καρύμπα. Το πλήρωμά της αποτελούσαν ο επονίτης Πάνος Γ. Καρύμπας και ο Κωνσταντίνος (Ντούλας) Κακαζιώτης.

Στη Γουριώτισσα (Κατσαρού) τα μέλη της ομάδας των ελασιτών ανταρτών μαζί με τους δυο συνδέσμους Καλυβιώτες μετρήθηκαν ξανά και βγήκαν συνολικά είκοσι τέσσερις. Καμιά απώλεια.

Σε λίγο η ομάδα αυτή των ανταρτών θα πάρει το δρόμο επιστροφής στη προσωρινή βάση τους που βρισκόταν στην περιοχή του Βούστρι Κατούνας, κάτω από τις απρόσιτες κορφές του όρους Περγαντή. Η ενέδρα των ανταρτών στέφθηκε από απόλυτη επιτυχία.

Το συμβάν της ενέδρας των ανταρτών του ΕΛΑΣ διαδόθηκε αμέσως στο χωριό με ταχύτητα αστραπής. Όσοι χωριανοί βρίσκονταν στην ύπαιθρο άφησαν με βιασύνη τα χωράφια. Ο πληθυσμός του χωριού φοβούμενος αντίποινα από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής της περιοχής εγκατέλειψε το χωριό, κινήθηκε δυτικά, πέρασε τον Αχελώο και παρέμεινε προσωρινά στα χωριά του Ξηρομέρου· ιδιαίτερα στη Γουριώτισσα (Κατσαρού) και στα Όχθια. Ο Τασάκλας Αναστασιάδης εκτέλεσε χρέη βασικού οδηγού στο πέρασμα των Καλυβιωτών και κυρίως των γυναικόπαιδων από το ποτάμι, καθώς είχε άριστες γνώσεις, όσο αφορά στα περάσματά του.

Ο παπά-Ρισβάς αντιλαμβανόμενος από τους πρώτους τον κίνδυνο που διέτρεχε το χωριό ενήργησε αστραπιαία. Πήγε αμέσως στο Φυλάκιο, στο τόπο της ενέδρας μαζί με την κόρη του Γεωργία, τις θυγατέρες του γείτονά του Βασιλείου Αναγνωστόπουλου (Μάντζου), τη Γιωργία και την Ισαβέλλα, καθώς και την Πελαγία, σύζυγο Γιώργου Ψιλογιαννόπουλου (Τάγκαλου), το γένος Χρήστου Μάη που είχαν ετοιμάσει επιδέσμους.

Ομάδα Γερμανών στρατιωτών, από τη διμοιρία, που είχαν εγκαταστήσει οι Γερμανοί στη γέφυρα Αγγελοκάστρου για τον έλεγχο της γραμμής και της γέφυρας του Δίμικου και επέβαιναν σε όχημα προπομπό του τρένου, έφτασαν στο τόπο της ενέδρας των ανταρτών.
Ο έκτος Γερμανός (ίσως ο Πολωνός), καμένος ολόσωμα, χαροπάλευε. Ψέλλισε στους συναδέλφους του ότι ο παπά-Ρισβάς, όπως επίσης και οι Καλυβιώτισσες που παραβρίσκονταν, δεν είχαν σχέση με το επεισόδιο.

Σε λίγα λεπτά και ο έκτος στρατιώτης θα άφηνε την τελευταία του πνοή από τα θανατηφόρα τραύματα που του προξένησαν οι ριπές των αυτομάτων όπλων των ανταρτών αλλά και από τα καθολικά εγκαύματά του.

Διαβάστε περισσότερα στο αρχείον Αγρινίου