Βιβλιοπαρουσίαση: Κτηνοτροφικά του Ξηρομέρου (Τσοπάνηδες, κοπάδια, μαντριά) της Μαρίας Ν. Αγγέλη

Βιβλιοπαρουσίαση του Κώστα Δ. Κονταξή για το βιβλίο της Mαρίας Ν. Αγγέλη, Κτηνοτροφικά του Ξηρομέρου. Τσοπάνηδες, κοπάδια, μαντριά…, Αγρίνιο 2022.

Γράφει συγκεκριμένα:

 «Η κ. Μαρία Ν. Αγγέλη, διδάκτωρ Κοινωνικής Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ως φιλόλογος καθηγήτρια, ως επιστήμων και συγγραφέας, έχει σημαδέψει, παραδειγματικά, πρόσωπα και καταστάσεις. Πιστεύει στην αξία του ανθρώπου και στην πραγμάτωσή της μέσα από τα μηνύματα, τα διαχρονικά, της ανθρωπιστικής παιδείας, η οποία πρέπει να προσφέρεται στη νέα γενιά, με αποτελεσματικούς τρόπους διδασκαλίας.

Ανυποχώρητη, πάντα, στέρησε από τον εαυτό της αρκετές από τις μικροχαρές της ζωής, για να συλλέξει κομμάτι κομμάτι, στοιχεία από το λαϊκό μας πολιτισμό και να τα παραδώσει, πλούσια κληρονομιά, στο σήμερα και στις γενιές του αύριο…

Το νέο της βιβλίο «Κτηνοτροφικά του Ξηρομέρου. Τσοπάνηδες, κοπάδια, μαντριά…» είναι προϊόν της ιδιαίτερης αγάπης της στη γη του Ξηρομέρου και στα στανοτόπια της, στον τόπο όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, γνώρισε τους ανθρώπους της, τους ένιωσε σαν ατμόσφαιρα, σαν ψυχικό περιβάλλον. Κοντά τους, έζησε όλες τις χαρές και τις πίκρες της τσοπάνικης ζωής, ένιωσε βαθιά τους δικούς τους καϋμούς και λαχτάρες.

Καταγράφει, σ’ αυτό, τις αναμνήσεις της από τη στενότερη πατρίδα, εκεί όπου είναι το ξεκίνημα του κάθε ανθρώπου, εκεί που αναπηδάει το πρώτο εγώ, εκεί, όπου ο ποιητής Γιώργος Κοτζιούλας «βλέπει»:

Φτενά χωράφια βολεμένα με πεζούλια,

και γίδες που κρεμιούνται στους γκρεμνούς

ετούτη είν’ η πατρίδα μας, μα η Πούλια

δε λάμπει πιο καθάρια σ’ άλλους ουρανούς…

Σ’ αυτούς, όμως τους καθάριους ουρανούς είναι φαίνεται, και το μυαλό καθάριο, ακονισμένο καθημερινά, στο ακόνι της σκληρής δουλειάς της ανάγκης.

Η συγγραφέας, στο περισπούδαστο πόνημά της, δεν περιορίζεται στην απλή περιγραφή και εξεικόνιση της τσοπάνικης ζωής, αλλά εξωτερικεύει εσώτερα βιώματά της και τα μετουσιώνει σε αληθινή ποίηση.

Ζωντανεύοντας το βίωμα και την αγάπη με την εξαίρετη και τόσο αρμονισμένη, στο θέμα, γλώσσα, οδηγεί τον καλόπιστο αναγνώστη να νιώσει τη δροσιά των βουνών του Ξηρομέρου και τον οδηγεί να φτάσει στις φυσικές πηγές του λαϊκού πολιτισμού, που είναι τόσο γόνιμος.

Το βιβλίο αυτό, με τις 335 καλοτυπωμένες σελίδες, είναι αφιέρωμα «αγιοκέρι μνήμης» στον τσοπάνη πατέρα της Νικόλαο Δ. Αγγέλη.

Μεστός ο Πρόλογος του ομότιμου καθηγητή Λαογραφίας Ευάγγελου Αυδίκου.

Κατατοπιστική, γεμάτη συγκίνηση η Εισαγωγή της κ. Αγγέλη. Στη σελίδα 12 γράφει: «Η ζήση μου κοντά στη στάνη,  τα ακούσματα που κουβαλάω στη μνήμη μου και η αγάπη για τη γενέτειρα και τους ανθρώπους της με οδήγησαν στη συγγραφή του βιβλίου. Καταγράφω μια πραγματικότητα που βίωσα κάποτε στο Ξηρόμερο, κοντά στον τσοπάνη πατέρα. Τον «τσέλιγκα», όπως τον αποκαλούσαν κάποιοι τσοπάνηδες του καιρού, εκτιμώντας τις γνώσεις και την εμπειρία για το γιδοκόπαδο. Από γεννησιμιού του ήταν κοντά στα ζωντανά ο πατέρας…».

Την πλούσια καταγραφή της τσοπάνικης ζωής του Ξηρομέρου η συγγραφέας την ενισχύει με κείμενα αξιόλογων δημιουργών, που άφησαν στο έργο τους, ανεξίτηλα αποτυπώματα της ποιμενικής ζωής.

Οι πολλές φωτογραφίες-εικόνες, παρμένες από κάθε στιγμή της καθημερινότητας των τσοπάνηδων, δίνουν μια ξεχωριστή ζωντάνια στην προσπάθειά της να αποτίσει «φόρο τιμής στους ήρωες της υπαίθρου, στους αετούς του Ξηρομέρου, που φύλαξαν και βόσκησαν τα κοπάδια τους κάτω από σκληρές και αντίξοες συνθήκες».

Το αξιόλογο, από κάθε άποψη, βιβλίο στο Κύριο Μέρος περιέχει είκοσι πέντε ενότητες που δίνουν την ευκαιρία και τη χαρά στον αναγνώστη «να ακολουθήσει τους τσοπάνηδες και τους βοηθούς τους, να δει τα μαντριά, τις στάνες, τα νυχτοσκαρίσματα, το άρμεγμα, τον κούρο και τόσα άλλα, καθώς θα ξετυλίγεται μπροστά τους η τσοπάνικη ζωή».

Η αξιοποίηση, από τη συγγραφέα, προφορικών αφηγήσεων «ανθρώπων που βίωσαν τη ζωή κοντά στο κοπάδι στον ίδιο τόπο, σε διαφορετικό χρόνο» ολοκληρώνει το θαυμάσιο ταξίδι στην τσοπάνικη ζωή του Ξηρομέρου και τεκμηριώνει την πλούσια καταγραφή.

Από την άρτια συγκροτημένη μελέτη της κ. Αγγέλη δεν θα μπορούσε να μη γίνει η πρέπουσα αναφορά στα κειμήλια του λαϊκού πολιτισμού, ποιμενικά δημοτικά τραγούδια, παροιμίες και παροιμιακές φράσεις, καθώς και μαντέματα, προλήψεις και έθιμα της τσοπάνικης ζωής.

Επαινετή η τελευταία ενότητα του σημαντικού έργου: Από την παραδοσιακή στη σύγχρονη κτηνοτροφία. Αλλαγές και συνέχειες…, στην οποία η συγγραφέας προτάσσει απόσπασμα εισήγησης του καθηγητή Νίκου Καρατζένη, σε ημερίδα, με θέμα: «Το μέλλον της κτηνοτροφίας στα Τζουμέρκα».

Στη σελίδα 290, η συγγραφέας σημειώνει: «Η σύγχρονη κτηνοτροφία απάλλαξε τον κτηνοτρόφο  από διάφορες εργασίες και φροντίδες της στάνης. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι κουραστική και απαιτείται οργάνωση και πολύωρη απασχόληση…».

Συγκινητική η συνέντευξη του τσοπάνη πατέρα της κ. Αγγέλη αείμνηστου Νίκου Δ. Αγγέλη, στο ΕΠΙΜΕΤΡΟ, με τίτλο: «Ένας  τσοπάνος αφηγείται…». Ο πολύτιμος χώρος ενός εντύπου δεν επιτρέπει αναφορά στην ενδιαφέρουσα, από κάθε άποψη, συνέντευξη.

     Ο μεστός Επίλογος της συγγραφέως και η αναφορά στην πλούσια, για το ενδιαφέρον θέμα, βιβλιογραφία ολοκληρώνουν το, από κάθε άποψη, σημαντικό έργο της.

     Οι θερμές Eυχαριστίες της σε όλους, όσοι βοήθησαν στην προσπάθειά της, φανερώνουν το εξαίρετο ήθος της!

     Αφού συγχαρώ θερμά, και από εδώ, την εκλεκτή συνάδελφο Μαρία Ν. Αγγέλη για την εξαιρετική της προσπάθεια, θα ευχηθώ να συνεχίσει να υπηρετεί, με εμβρίθεια, την έρευνα και στον «πηγαιμό για την Ιθάκη» της, ο δρόμος «νάναι μακρύς»…

*τ. ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ