Τι ισχύει τελικά με την οικοδόμηση στις ελληνικές παραλίες; Το θολό τοπίο και τα ερωτήματα

Πότε επιτρέπεται η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές, τι προβλέπει ο νέος νόμος και ποια είναι η αλυσίδα των πράξεων για να βγει μια οικοδομική άδεια;

Στο παρά πέντε μπήκε φρένο στα έργα που είχαν ήδη ξεκινήσει στην εμβληματική παραλία των Κυκλάδων, στο Σαρακήνικο της Μήλου, την παραλία με τα ηφαιστειογενή λευκά βράχια και τον σπάνιο φυσικό πλούτο.

Η είδηση και οι εικόνες με τις μπουλντόζες να σκάβουν το σεληνιακό τοπίο, κυκλοφόρησε παντού, προκαλώντας την έντονη δυσφορία της κοινής γνώμης και ξεσηκώνοντας και τόσο την τοπική κοινότητα όσο και όσους παρακολούθησαν την υπόθεση.

Όλα αυτά με φόντο το θολό τοπίο που υπάρχει ως προς το τι συμβαίνει με τις οικοδομικές άδειες, που έχει ως αποτέλεσμα πολλές φορές μια περιοχή που θεωρείται δημόσια περιουσία να λεηλατείται.

Η υπόθεση της παραλίας Σαρακήνικο – η οποία να ξεκαθαριστεί ότι δεν ανήκει στο Δίκτυο NATURA – παρέσυρε μαζί της νέες καταγγελίες πως σε μια ακόμη παραλία της Μήλου, την παραλία Αχιβαδολίμνη και περιοχή χαρακτηρισμένη ως σημαντικό υγροτοπικό σύστημα και προστατευόμενη περιοχή NATURA 2000, φέρεται να είχε δοθεί προέγκριση για την ανέγερση ενός ακόμη 5αστερου ξενοδοχείου.

Άλλωστε και σε ό,τι αφορά τη συγκεκριμένη υπόθεση, μπορεί ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θεόδωρος Σκυλακάκης, να επέβαλε την αναστολή όλων των εργασιών έως ότου ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός, ωστόσο η επένδυση της εταιρείας είναι καθ΄ όλα νόμιμη και αν διαπιστωθεί και η νομιμότητα από το ΥΠΕΝ, θα προχωρήσουν οι εργασίες κανονικά.

Μιλήσαμε με τον Παναγιώτη Γαλάνη, δικηγόρο Περιβαλλοντικού και Πολεοδομικού Δικαίου

και Διδάκτωρ της Νομικής ΕΚΠΑ, ώστε να μας δώσει τις απαιτούμενες απαντήσεις για το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο αναφορικά με το ποια είναι η αλυσίδα των ενεργειών πριν δοθεί η εκάστοτε οικοδομική άδεια, ποιος ο ρόλος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και τι έφερε ο νέος νόμος 5092/2024 για την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές.

Γιατί έφτασε το Σαρακήνικο να αφεθεί στη μοίρα του και να φτάσουμε να βλέπουμε μπουλντόζες να το σκάβουν; Πότε επιτρέπεται και πότε όχι η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές;

«Η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές επιτρέπεται υπό αυστηρές προϋποθέσεις που αποσκοπούν στην εξισορρόπηση μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης και της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Βασικό νομοθετικό πλαίσιο αποτελεί το Σύνταγμα.

Επιπλέον, ειδική νομοθεσία, όπως ο νόμος για τον αιγιαλό και την παραλία (Ν. 2971/2001, όπως ισχύει μετά τον Ν. 5092/2024), καθορίζει ότι ο αιγιαλός, η παραλία, οι όχθες και οι παρόχθιες ζώνες είναι κοινόχρηστοι και προορίζονται για την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος», επισημαίνει.

«Μόνο όταν δεν θίγεται ο κοινόχρηστος χαρακτήρας τους και δεν προκαλείται ανεπανόρθωτη βλάβη στο περιβάλλον επιτρέπεται η αξιοποίηση. Απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα που περιορίζει την ελεύθερη πρόσβαση του κοινού στη θάλασσα ή αλλοιώνει το φυσικό τοπίο, όπως η αυθαίρετη δόμηση, η ιδιωτικοποίηση δημόσιων εκτάσεων χωρίς νόμιμη διαδικασία ή η ανεξέλεγκτη τουριστική ανάπτυξη σε ευαίσθητες περιοχές».

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας πάντως δεν είναι άμοιρο ευθυνών καθώς στην υπόθεση της παραλίας Σαρακήνικο κατέφθασε μάλλον αργά, αν λάβουμε υπόψη ότι ήδη υπάρχει παρέμβαση στην παραλία. O ρόλος του είναι συγκεκριμένος όπως μας απαντά και ο κύριος Γαλάνης σε σχετική ερώτηση:

«Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας παρεμβαίνει σε διάφορα στάδια της διαδικασίας αδειοδότησης, κυρίως όταν το έργο αφορά ευαίσθητες περιβαλλοντικά περιοχές ή έχει σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Η παρέμβασή του είναι καθοριστική για την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων, την έκδοση ειδικών αδειών για δραστηριότητες σε προστατευόμενες περιοχές και την παρακολούθηση της εφαρμογής των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων κατά τη λειτουργία των εγκαταστάσεων.

«Επιπλέον, το Υπουργείο έχει την αρμοδιότητα να καθορίζει ζώνες προστασίας, να εκδίδει κανονιστικές πράξεις για την προστασία του αιγιαλού και της παραλίας, και να επεμβαίνει σε περιπτώσεις παράνομων δραστηριοτήτων ή περιβαλλοντικών παραβάσεων, επιβάλλοντας διοικητικά πρόστιμα και κυρώσεις».

Με τη σειρά του πάντως, μιλώντας σε ραδιοφωνική εκπομπή, ο κύριος Σκυλακάκης δήλωσε ότι ο Δήμαρχος Μήλου, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει αποφάσεις για την πολεοδομία της περιοχής, θα μπορούσε να ζητήσει από την κεντρική ηγεσία του Υπουργείου το πάγωμα των αδειών, όπως έγινε στη Σαντορίνη και τη Μύκονο, έως ότου βγουν τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια.

Στο φλέγον ζήτημα του τι ισχύει με το χτίσιμο των ξενοδοχείων, ο κος Γαλάνης μάς

αναφέρει: «Απαγορεύεται η δόμηση ξενοδοχειακών μονάδων σε περιοχές ενταγμένες στον στενό πυρήνα του δικτύου Natura 2000, σε περιοχές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος χωρίς την έγκριση της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων, καθώς και σε ζώνες όπου επιβάλλονται ειδικοί περιορισμοί λόγω προστασίας της βιοποικιλότητας ή της παράκτιας δυναμικής. Επιπλέον, ο αιγιαλός και η παραλία δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο ιδιωτικής δόμησης, καθώς διατηρούν τον κοινόχρηστο χαρακτήρα τους».

Προσθέτει ακόμη πως η ανέγερση ξενοδοχείων επιτρέπεται σε περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί ως τουριστικής ανάπτυξης από το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον τουρισμό.

Οι περιοχές αυτές περιλαμβάνουν εκτάσεις εκτός προστατευόμενων περιοχών, που πληρούν πολεοδομικές προδιαγραφές και διαθέτουν επαρκείς υποδομές όπως οδική πρόσβαση, ύδρευση, αποχέτευση κ.λπ».

Να σημειωθεί εδώ πως υπάρχουν ελληνικές παραλίες οι οποίες δεν εντάσσονται στο δίκτυο Natura, αλλά ενδεχομένως να χρήζουν ειδικής προστασίας λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους.

Αυτός άλλωστε ήταν και ο κύριος αντίλογος των περιβαλλοντικών ενώσεων ως προς τον ισχύοντα νόμο. Ο όρος «απάτητες παραλίες», που εισάγει το αρθ. 4 παρ. 2 είναι ιδιαίτερα ασαφής.

Σύμφωνα με τη διάταξη ορίζονται ως οι «αιγιαλοί ιδιαίτερης αισθητικής, γεωμορφολογικής ή οικολογικής αξίας, στους οποίους απαγορεύεται η παραχώρηση απλής χρήσης, καθώς και οποιαδήποτε άλλη δράση μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη μορφολογία τους και την ακεραιότητά τους ως προς τις οικολογικές τους λειτουργίες».

Παράλληλα, το άρθρο 3 του οικείου νόμου έχει ήδη εισάγει την έννοια των «προστατευόμενων παραλιών», δηλαδή των παραλιών που συμπεριλαμβάνονται ήδη στο δίκτυο των περιοχών Natura 2000. Δεν είναι όμως σαφές ποιοι περιορισμοί ισχύουν για ποιες παραλίες, και γιατί θεωρούνται προστατευόμενες μόνο οι περιοχές του δικτύου Natura 2000.

Το ζήτημα της ανοικοδόμησης των νησιών και συγκεκριμένα περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλους που όμως δεν προστατεύονται από την ισχύουσα νομοθεσία, είναι το ζήτημα που καλείται να διαχειριστεί το ΥΠΕΝ και να δώσει λύσεις μέσα στο προσεχές διάστημα.

Χρειάστηκε να δοθούν στη δημοσιότητα φωτογραφίες με μπουλντόζες για να αντικρίσουν οι αρμόδιοι κατάματα το τοπίο που αναπτύσσεται ο πολεοδομικός σχεδιασμός της χώρας και να συνειδητοποιήσουμε το κενό που υπάρχει ως προς την κατασκευή ξενοδοχείων στις παραλίες, τουλάχιστον ας χαραχθεί από εδώ και πέρα μια στιβαρή πολιτική διαχείρισης των κρίσιμων αυτών ζητημάτων.

Έλενα Σαλαντή – reader.gr