Lifestyle & People

Τα πανηγύρια στην εποχή του Facebook

pol-konopina-panigyri«Πείτε μου, ρε παιδιά, υπάρχει κανένα καλό πανηγύρι να πάω;» ρωτούσε πριν από μερικές μέρες ένας άντρας σε μια ομάδα Ηπειρωτών στο Facebook και ουκ ολίγοι έσπευσαν να του απαντήσουν. Η επαναστατική αλλαγή που συνέβη στη ζωή μας με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρέασε καταλυτικά και μια διαδικασία γνωστή στους Έλληνες ήδη από την αρχαιότητα: το πανηγύρι.

Από τα μακρινά Θεσμοφόρια, τη Γιορτή της θεάς Δήμητρας, μέχρι σήμερα, το πανηγύρι συνεχίζεται, ως ένα είδος ιστορικής και λαογραφικής συνέχειας και εξέλιξης των ανθρώπων. Παραμένει στενά συνδεδεμένο με την ανάγκη να συνδράμει το άτομο τελετουργικά στην ευφορία της γης, να προβεί σε εμπορικές συναλλαγές και να διασκεδάσει.


Πριν από χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι φορούσαν άλλα ρούχα και άλλα παπούτσια, χόρευαν με άλλον τρόπο, είχαν άλλα μουσικά όργανα κι άλλο μέσο για να μεταφερθούν στο πανηγύρι. Σήμερα, ένας ομογενής μπορεί να χορεύει κάλλιστα από το σπίτι του στην Αυστραλία, μετέχοντας στο πανηγύρι του χωριού του, μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μπορεί να συνομιλεί, όσο του επιτρέπει η ένταση της μουσικής με τους πανηγυριστές μέσω skype και να «μερακλώνει» σε πραγματικό χρόνο (real time)!

Η δημόσια σφαίρα αλλάζει

Τα πανηγύρια άλλαξαν πολλές φορές στο πέρασμα των χρόνων. Ειδικά από τα μέσα του 20ού αιώνα κι έπειτα, τα πανηγύρια γνώρισαν, σταδιακά ή βίαια, συγκλονιστικές αλλαγές, που τα επηρέασαν και άλλαξαν οριστικά τη δομή και τη λειτουργία τους στις τοπικές συναλλαγές, τους κοινοτικούς δεσμούς και το πεδίο της αναπαραγωγής της κοινότητας. Όμως, πλέον, η δημόσια σφαίρα του χωριού είναι δυνάμει δημόσια σφαίρα του πλανήτη, χωρίς καν την παρέμβαση επαγγελματιών του κλάδου: εικονικά μέσω υπολογιστή, τάμπλετ, κινητού τηλεφώνου ή ακόμη και ρολογιού.

Πριν από μερικά χρόνια, για παράδειγμα, η μεταφορά στον τόπο του πανηγυριού γινόταν με γαϊδουράκι, σήμερα με 4×4 ή με τζιπ. Οι γυναίκες ντύνονταν ή και χόρευαν με εντελώς διαφορετικό τρόπο από ό,τι σήμερα, ενώ το τοπικό εμπόριο γινόταν μέσα από τη ζωοπανήγυρη. Τα φαγητά άλλαξαν, καθώς διαφοροποιήθηκε ο τρόπος συντήρησης και παραδοσιακά εδέσματα αντικαταστάθηκαν. Ο οίνος των πανηγυριών μεταβλήθηκε συχνά σε παγωμένη μπύρα, καθώς συνδέθηκε με το ηλεκτρικό ψυγείο, ενώ η αλλαγή στις εισαγωγές τροφίμων και ποτών έφερε το ουίσκι.

Καταλυτικός ο ρόλος του Facebook

Οι κυριότερες αλλαγές των πανηγυριών είχαν σχέση ή ακολούθησαν τις γενικότερες εξελίξεις στην τεχνολογία και στις κοινωνικές συνθήκες: Ανεξαρτησία γυναικών, αλλαγές στις μεταφορές, ηλεκτροφωτισμός, αλλαγή τελωνειακών δασμών, εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση και πλέον διαδικτυακό γίγνεσθαι. Πέρα από τους συλλόγους, τα χορευτικά συγκροτήματα και τις αδελφότητες αποδήμων υπάρχουν πολυπληθείς διαδικτυακές κοινότητες με χιλιάδες μέλη, που ανά πάσα στιγμή μεταφέρουν την προαναγγελία ενός πανηγυριού ή απευθύνουν διαδικτυακές προσκλήσεις σε γνωστούς και φίλους.

«Ο ρόλος του Facebook είναι καταλυτικός. Ο ένας με τον άλλον στη ‘‘διαδικτυακή γειτονιά’’ ενημερώνουν και προτρέπουν κάποιον να πάει σ’ ένα πανηγύρι. Όταν ανέβασα στον ‘‘τοίχο’’ μου φωτογραφίες από πανηγύρι στην Καστάνιανη Ιωαννίνων, την επόμενη χρονιά, το επισκέφθηκε πολύ περισσότερος κόσμος. Οι παρέες δημιουργούν άλλη δυναμική, μεγεθύνουν το επιθυμητό για να πάει κάποιος σε μια εκδήλωση. Κι αν μια φωτογραφία ή ένα βίντεο είναι εντυπωσιακά, το κοινό διαρκώς αυξάνεται, γιατί κοινοποιείται επανειλημμένα», εξηγεί ο Δημήτρης Τσιμπλακούλης, καλλιτεχνικός διευθυντής Λυκείου Ελληνίδων Λάρισας.

Πανηγύρι: Το επίσημο «νυφοπάζαρο»

«Στη δεκαετία του ’70, είχαμε μαζική ένταξη και επέκταση των δικτύων ηλεκτροδότησης. Αυτό σήμαινε αλλεπάλληλες αλλαγές όχι μόνο στην καθημερινή και τη δημόσια ζωή, αλλά και στο πανηγύρι», εξηγεί ο ιστορικός Μιχάλης Βαρλάς. Το πανηγύρι, που παλαιότερα μπορεί να συνέβαινε μόνο τα πρωινά, αφού τα βράδια οι κάτοικοι δεν μπορούσαν να μείνουν πολλές ώρες με κεριά ή άναβαν φωτιές, πλέον άλλαξε χρόνο τέλεσης και μετακινήθηκε προς πιο βραδινές ώρες. «Τα πανηγύρια στη Χίο συνδέονταν με τις διαφορές στη διαδικασία συλλογής του μαστιχιού. Άλλαξε ο τρόπος εκφοράς του λόγου, αφού πλέον είχαμε μικροφωνικές εγκαταστάσεις στα πανηγύρια και ο ηλεκτρικός ήχος αντικατέστησε τον παλαιότερο ήχο των οργάνων».

«Πριν από μερικές δεκαετίες, το πανηγύρι ήταν το επίσημο νυφοπάζαρο, η ευκαιρία για να δουν τα συμπεθεριά και να επιλέξουν νύφη. Σήμερα, όλα αυτά έχουν αλλάξει, αφού υπάρχουν κι άλλες επιλογές. Ο κανόνας –χωρίς να σημαίνει πως δεν υπάρχουν εξαιρέσεις– είναι πως όσο πιο απομονωμένο ήταν ένα χωριό ή ένα νησί, τόσο πιο πολλά αυθεντικά στοιχεία έχει διατηρήσει το πανηγύρι του. Κι αυτό συμβαίνει σε όλη την Ελλάδα», εξηγεί ο χοροδιδάσκαλος Γιώργος Στεργίου. «Αν η διασκέδαση ή το θρησκευτικό μέρος είναι το προφανές, το άλλο κομμάτι σαφώς αφορά τις σχέσεις αναπαραγωγής της κοινότητας. Οι γονείς έβλεπαν και διάλεγαν νύφες για τα παιδιά τους. Από το πώς χόρευε μία κοπέλα μπορούσε να κριθεί για τα προσόντα της. Στην εποχή, που διανύουμε, όμως, μπορεί το facebook να έχει αλλάξει πολλά, μπορεί να μην είναι το πανηγύρι το επίσημο νυφοπάζαρο, αλλά το φλερτ εξακολουθεί να υφίσταται».

Τα αυθεντικά πανηγύρια

Το πανηγύρι της Λαγκάδας Ικαρίας τον Δεκαπενταύγουστο έγινε διάσημο στα πέρατα του κόσμου, όχι μόνο εξαιτίας των ντόπιων ή των επισκεπτών, αλλά και χάρη στο youtube. Από τα πιο αγαπημένα πανηγύρια της νεολαίας, που χορεύει ατέλειωτες ώρες στον ρυθμό του Ικαριώτικου, μόνο το 2015 γνώρισε 945.044 προβολές στο youtube. Οι συμμετέχοντες,  ντόπιοι και ξένοι, εξακολουθούν να δοκιμάζουν σούπα, τρώνε ψητό κατσίκι «ρασκό», δηλαδή ελευθέρας βοσκής, και πίνουν συνήθως κόκκινο κρασί (Φωκιανό), μια ποικιλία ανθεκτική στην ξηρασία.

Σημαντικά πανηγύρια γίνονται σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, όμως τους θερινούς μήνες κομβικές ημερομηνίες είναι των Πέτρου και Παύλου (29 Ιουνίου), Αγίας Μαρίνας (17 Ιουλίου), Προφήτη Ηλία (20 Ιουλίου), που γίνεται μεγάλο πανηγύρι ακόμη και στο Γαλάτσι στην Αθήνα, Αγίας Παρασκευής (26 Ιουλίου), Αγίου Παντελεήμονα (27 Ιουλίου),  Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (6 Αυγούστου) κ.ά. Υπάρχουν και τα τοπικά, με μεγάλη επιρροή, όπως π.χ. της Αγίας Μαρκέλλας στη Χίο ή του Αγίου Μάμα στη Χαλκιδική κ.ά. Χρονικά, όμως, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται την παραμονή ή και ανήμερα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου, όπου γιορτάζει σχεδόν όλη η Ελλάδα.

Χωροχρονικά προσδιορισμένο

Η λέξη «πανηγύρι» δεν σημαίνει αυτομάτως τα ίδια πράγματα για όλους τους Έλληνες. Άλλα συνδέονται με τάματα σε αγίους, γονατίσματα και άλλα με ιπποδρομίες, κουρμπάνια (τελετουργικές θυσίες) κ.ά. Το πώς εννοεί κάποιος ένα πανηγύρι αυθεντικό εξαρτάται από τις εμπειρίες του και η χορευτική διάταξη ήταν και παραμένει καθρέφτης των κοινωνικο-οικονομικών και επαγγελματικών σχέσεων.

Κύρια στοιχεία κάθε πανηγυριού είναι ο εκκλησιασμός στη μνήμη ή στη γιορτή κάποιου αγίου, το φαγητό και το ποτό, με τη συμμετοχή της κοινότητας και συνήθως περιλαμβάνει μουσική και χορό. Φαγητό και ποτό διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Με ρεβίθια και μανέστρα γιόρτασαν, για παράδειγμα, πρόσφατα τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, στο χωριό Σπαθάρι της Βόρειας Εύβοιας. Aλλού συναντάμε μπακαλιάρο, κρέας με μακαρόνια, χταποδάκι κ.ά. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια, όλο και πιο πολύ περιορίζονται τα τοπικά εδέσματα και, αντί για τοπικό κρασί, ούζο ή τσικουδιά έχει ενταχθεί και το… ουίσκι.

Στα πελοποννησιακά, συνήθως, πανηγύρια, πολύ πιο συχνά από άλλα, ακούγεται και λαϊκή μουσική. Το πανηγύρι, όμως, είναι «ζωντανό», επομένως, αλλάζει και εξαρτάται από τις κοινωνικές ή τις τοπικές συνθήκες που διαμορφώνονται: τη διάθεση για γλέντι, το πένθος, την επαναφορά των αποδήμων και, κυρίως, την ύπαρξη ικανής ορχήστρας κ.ά. Αυτό, λοιπόν, που για τη νεολαία μπορεί να είναι ωραίο πανηγύρι, για τους μεγαλύτερους μπορεί να θεωρείται «εκφυλισμένο», διότι ακούγεται πολύ δυνατά η μουσική ή παίζουν «συρτοτσιφτετέλια».

Τα νησιώτικα πανηγύρια

Πιο έντονο το θρησκευτικό στοιχείο διατηρούν τα νησιώτικα πανηγύρια, όπως συμβαίνει με την Παναγία της Τήνου, την Παναγία Εκατονταπυλιανή της Πάρου, την Παναγία Κανάλα της Κύθνου κ.ά. Ο αποκεφαλισμός του Αγίου Ιωάννη (Θερμαστή) στις 29 Αυγούστου είναι γεγονός που τιμάται κατεξοχήν στα νησιά του Βόρειου Αιγαίου και στα Δωδεκάνησα, ενώ ξεχωρίζει στην Όλυμπο Καρπάθου τον Δεκαπενταύγουστο κ.ά.

Ξεχωριστό χρώμα έχουν τα πανηγύρια στη Σίφνο, όπου συναντάμε τον θεσμό του «πανηγυρά», ο οποίος κάνει τα έξοδα του φαγητού των συμμετεχόντων και κρατά την εικόνα για έναν χρόνο. Στην Κρήτη, από τα πιο ονομαστά πανηγύρια είναι στα Μυριοκέφαλα Ρεθύμνου, με πεζοπορία που λαμβάνει χώρα στα γενέθλια της Παναγίας 7/8 Σεπτεμβρίου, όπως συμβαίνει και στην Παναγία Τσαμπίκα της Ρόδου, όπου οι επισκέπτες ανεβαίνουν περίπου 300 σκαλιά για να προσκυνήσουν.

Μικρά και μεγάλα πανηγύρια συναντάμε από τα μέσα Ιουλίου έως τον Δεκαπενταύγουστο σε πολλά χωριά της Ελλάδας. Ξεχωρίζουν στα ορεινά χωριά της Ηπείρου, σε χωριά των Φιλιατών: Άγιος Νικόλαος, Κερασοχώρι, Νεροχώρι, Κοκκινολιθάρι, Λια, Γαρδίκι, Αράχωβα, Τσαμαντά, Μαλούνι Θεσπρωτίας, αλλά και προς την πλευρά του Πωγωνίου Ιωαννίνων. Χαρακτηριστικό είναι πως το πανηγύρι στο Μαλούνι Θεσπρωτίας, ένα μικρό χωριό με ελάχιστους κατοίκους στην κορυφογραμμή της μεθορίου, με την παρουσία του κλαρινίστα Δόκιμου Χαραλάμπους το 2015 είχε 30.571 προβολές! Αντίστοιχα, το πολυπληθές πανηγύρι της Παναγίας Σουμελά στην Τραπεζούντα στις 15/8/2010 είχε 147.684 προβολές! Στη Μακεδονία, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πανηγύρια των Γρεβενών αυτήν την εποχή σε Σμίξη, Αβδέλλα, Περιβόλι κ.ά., ενώ μαζική συμμετοχή στη Θεσσαλία έχει και το πανηγύρι στο Γαρδίκι Τρικάλων τον Δεκαπενταύγουστο κ.ά.

Ο «Καγκελάρης»

Πάνδημος χορός, με σπάνιο δέσιμο για ελληνικό χορό στα χέρια (αγκαζέ), είναι ο ηπειρώτικος «Καγκελάρης», που χορεύεται και στο χωριό Αθαμάνιο Άρτας στο τοπικό πανηγύρι στις 15 Αυγούστου. Κατά τον ομότιμο καθηγητή των ΤΕΦΑΑ, Ηλία Δήμα, παραπέμπει στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, όταν οι κάτοικοι της κοινότητας μετέδιδαν μηνύματα μεταξύ τους, χωρίς να τους αντιλαμβάνονται οι κατακτητές.

Τύχη αγαθή για τον επισκέπτη είναι να δει μερακλή χορευτή σε χωριά της Άρτας ή της Πρέβεζας προς το ξημέρωμα να χορεύει «Της παπαδιάς τα ποτήρια». Ο χορευτής δεν πατά στη γη, αλλά σε ποτήρια γυρισμένα ανάποδα και απαιτείται ιδιαίτερη δεξιοτεχνία. Πάμε… πανηγύρι;

ypaithros.gr

Advertisements

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ VIDEO
aluxal web banner new logo Τοπική Διαφήμιση
pap tsalafouti cake 1000x563px Τοπική Διαφήμιση

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Διαβάστε Επίσης

Back to top button