Σαν σήμερα: Το δημαρχείο Μεσολογγίου γίνεται παρανάλωμα του πυρός

Σαν σήμερα, πριν από 96 χρόνια, καταστράφηκε από πυρκαγιά το Δημαρχείο της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου. Οι πρώτες φλόγες ξεπήδησαν μέσα από το κτίριο στις 4 το πρωί της 16^ης Φεβρουαρίου του 1929.

Η φωτιά, βοηθούμενη και από τον ισχυρότατο άνεμο, που έπνεε εκείνη την ώρα, γρήγορα επεκτάθηκε σε όλα τα διαμερίσματα του κτιρίου.

Του Κώστα Σακαρέλου

Οι κάτοικοι της πόλης ενημερώθηκαν για το τραγικό γεγονός από τις κωδωνοκρουσίες του παρακείμενου ναού του Αγίου Σπυρίδωνος. Βλέποντας τις φλόγες, έτρεξαν προς τα εκεί. Εξαιτίας της έλλειψης πυροσβεστικών μέσων, η φωτιά απείλησε να επεκταθεί και στα γειτονικά σπίτια, κυρίως σε εκείνα που βρίσκονταν στη δυτική πλευρά του Δημαρχείου. Τούτο αποφεύχθηκε χάρη στην έγκαιρη επέμβαση των αντρών του ευζωνικού συντάγματος που έδρευε στην πόλη, καθώς και του συνόλου, σχεδόν, των κατοίκων.

Στον τόπο της πυρκαγιάς κατέφθασαν, «εκτός του Δημάρχου κ. Ευαγγελάτου, ο Νομάρχης κ. Παπαλουκάς, ο αστυνομικός διευθυντής και αι άλλαι αρχαί, αίτινες έδιδον τας καταλλήλους οδηγίας», σύμφωνα με τα γραφόμενα των εφημερίδων της εποχής.

Οι ζημιές που προκάλεσε η πυρκαγιά ήταν τεράστιες. Κάηκαν ιστορικά κειμήλια ανυπολόγιστης αξίας, καθώς και χρήματα και ομολογίες που φυλάσσονταν στο Δημαρχείο, συνολικής αξίας τριών εκατομμυρίων δραχμών.

Πιο συγκεκριμένα, εξαιτίας της φωτιάς έγιναν στάχτη δυο μεγάλες ελαιογραφίες της Εξόδου, μια ελαιογραφία που παρίστανε τον Χρήστο Καψάλη να ανατινάζει την πυριτιδαποθήκη, το πρωτότυπο της εικόνας που χρησιμοποιήθηκε κατά την Έξοδο, δύο προτομές των Μεσολογγιτών Πρωθυπουργών Χαριλάου Τρικούπη και Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, μια προσωπογραφία του Χατζηκώστα, τίτλοι ανδρείας που είχαν απονεμηθεί στην πόλη του Μεσολογγίου τόσο από την ελληνική όσο και από άλλες κυβερνήσεις, έγγραφα της πολιτογραφήσεως Φιλελλήνων με τις υπογραφές τους, μετάλλια και άλλα πολύτιμα αντικείμενα.

Επίσης, αποτεφρώθηκε ένα άγαλμα της Δόξας που στεφάνωνε τους νεκρούς της Εξόδου, η βιβλιοθήκη του Δημαρχείου, η οποία περιελάμβανε παπύρους και βιβλία μεγάλης ιστορικής αξίας, καθώς και η επίπλωση, η οποία «ήτο ησφαλισμένη αντί τριακοσίων χιλιάδων δραχμών». Τέλος, η φωτιά έκανε στάχτη ένα ομοίωμα του σκάφους «Καρτερία», το οποίο είχε δωρίσει στον Δήμο Μεσολογγίου το Ναυτικό της Αγγλίας, σε ένδειξη τιμής και σεβασμού στον φιλέλληνα κυβερνήτη του Φρανκ Άμπνεϋ Άστιγξ, καθώς και το λάβαρο, το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί κατά την Έξοδο.

Εξαιτίας του τραγικού γεγονότος, συνεδρίασε την ημέρα εκείνη, εκτάκτως, το Δημοτικό Συμβούλιο της Ιερής Πόλης στο σπίτι του Δημάρχου. Μετά από διαλογική συζήτηση, ομόφωνα, αποφασίστηκαν μια σειρά από ενέργειες.

Ο Δήμαρχος απέστειλε αυθημερόν τηλεγράφημα στον Πρωθυπουργό της χώρας Ελευθέριο Βενιζέλο, στο οποίο, επί λέξει, έγραφε: «Δεινή συμφορά έπληξε Μεσολόγγιον. Πρωινάς ώρας δημαρχιακόν κατάστημα απηνθρακώθη. Πιστεύομεν κακούργοι χείρες το ενέπρησαν. Υπέστημεν ζημίας άνω τριών εκατομμυρίων. Συμβούλιον συνελθόν αμέσως οικίαν μου καθυποβάλλει μετ’ εμού ευχήν όπως πατριωτική κυβέρνησίς σας έλθη αρωγός εις καταστροφήν παμπτώχου δήμου ιεράς πόλεως της Ελλάδος. Πόλις πενθεί απώλειαν πολυτίμων ιστορικών κειμηλίων.»

Η απάντηση του Βενιζέλου ήταν άμεση. «Καλώ δι’ αύριον υπουργικόν συμβούλιον όπως αποφασίση κατά τίνα τρόπον θα προσέλθη η κυβέρνησις αρωγός εις σκληρώς δοκιμασθείσαν ιστορικήν πόλιν της οποίας απώλεια ιστορικών κειμηλίων πλήττει δεινώς εθνικήν ψυχήν», σημείωνε, μεταξύ των άλλων, σε τηλεγράφημά του, που απέστειλε στον Δήμαρχο της ιερής πόλης.

Διάχυτη ήταν η εκτίμηση πως επρόκειτο για εμπρησμό. Οι δικαστικές αρχές άρχισαν αμέσως ανακρίσεις. Πρώτος πέρασε την πόρτα του Εισαγγελέα ο Δήμαρχος Χρήστος Ευαγγελάτος, ο οποίος, μάλιστα, κάθισε και στο εδώλιο του κατηγορουμένου για την υπόθεση αυτή.

Η κυβέρνηση, για την ανέγερση του νέου Δημαρχιακού Μεγάρου, διέθεσε το ποσό των 500.000 δραχμών. Για τον εμπλουτισμό του νέου Δημαρχείου υπήρξαν και αρκετές προσφορές ιδιωτών. Ο τότε βουλευτής της επαρχίας Μεσολογγίου Σπυρίδων Τρικούπης δήλωσε πως θα δωρίσει «εις τον Δήμον ολόκληρον το Αρχείον του Σπυρίδωνος Τρικούπη και μέρος της Βιβλιοθήκης του Χαριλάου Τρικούπη. Επίσης, η κ. Μαρία Κ. Τρικούπη θα προσφέρει εις τον Δήμον δύο μεγάλας ελαιογραφίας του Σπυρίδωνος και Χαριλάου Τρικούπη. Ομοίως, η κ. Ειρήνη Τρικούπη την πανοπλίαν του Διοικητού Βασιλαδίο,  πάππου της Σπυρίδωνος Πεταλούδη.»

Σε υλοποίηση της απόφασης του εκτάκτου Δημοτικού Συμβουλίου της 16^ης/02/1929, ο Δήμαρχος Μεσολογγίου, αναζητώντας χορηγίες και δωρεές, μετέβη στην Αθήνα. Επιστρέφοντας, «εκάλεσε το δημοτικόν συμβούλιον, εις το οποίον εξέθεσε τας ενεργείας του και τα επιτευχθέντα αποτελέσματα δια την ανέγερσιν του νέου Δημαρχιακού μεγάρου. Ούτω, εγένετο δεκτόν το υπό του αρχιτέκτονος Αθηνών κ. Κοντολέοντος εκπονηθέν σχέδιον, εγκριθείσης και της σχετικής δαπάνης εκ 17.000 δραχμών, ήτις θα ήτο διπλασία αν ο κ. Κοντολέων δεν παρητείτο του ημίσεως της εκ του νόμου παραχωρούμενης αυτώ αμοιβής χάριν της παθούσης πόλεώς μας.»

Ακολούθως, ο Δήμαρχος, ενημερώνοντας τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, είπε πως «η  απαιτηθησομένη δαπάνη δια την ανέγερσιν υπελογίσθη εις εν εκατομμύριον περίπου. Δια την κάλυψιν τούτης ο Δήμος διαθέτει τας υπό του κράτους παραχωρηθείσας 500 χιλιάδας, και τας υπό των διαφόρων Δήμων προσγενομένας αρωγάς. Εκτός όμως τούτων ο κ. Δήμαρχος ανήγγειλεν ότι επέτυχε, ευρισκόμενος εν Αθήναις, παρά τω υπουργείω Προνοίας και βοηθεία του γνωστού εις την κοινωνίαν μας δια τα κοινωφελή έργα, α οφείλει αυτή η πόλις μας από της εποχής της Νομαρχίας του κ. Δασίου, την άδειαν, όπως ενεργηθή πανελλήνιος έρανος την 18^ην Απριλίου, ημέραν εορτασμού της επετείου της Εξόδου». Ακόμα, γνωστοποίησε πως το «νέον δημαρχιακόν μέγαρον θέλει κοσμήσει την ανατολικήν πλευράν της πλατείας Μπότσαρη.»

Αμέσως μετά, «εζήτησε την έγκρισιν 7.000 δραχμών δια την κατασκευήν αντιγράφου της εικόνος της Εξόδου, ήτις ανετέθη εις τον ζωγράφον της πόλεώς μας κ. Κασόλαν. … Επίσης, 5.000 δρχ. δια την κατασκευήν πολυτελούς θρόνου εις ον θα τοποθετηθή η εικών.» Το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε ομόφωνα όλες τις δαπάνες.

Έκτοτε, τόσο η εικόνα όσο και ο θρόνος αξιοποιούνται στις γιορτές μνήμης και τιμής στους ηρωικούς Εξοδίτες.

Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί πως στα τέλη του καλοκαιριού του 1930 ο Δήμαρχος Μεσολογγίου Χρήστος Ευαγγελάτος, πραγματοποίησε ταξίδι σε χώρες της Ευρώπης, ως εκπρόσωπος της Ένωσης των Δήμων της Ελλάδας.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1930, σε συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου της Ιερής Πόλης, αναφέρθηκε στο ταξίδι του και ειδικότερα στις προσπάθειες που έκανε στις χώρες, τις οποίες επισκέφτηκε, για την προαγωγή του Δήμου.

Στην εν λόγω συνεδρίαση, παρουσίασε τη φωτογραφία μιας «εξόχου ελαιογραφίας του ντε Λακρουά, παριστώσης την Ελλάδα εξερχομένην των ερειπίων Μεσολογγίου, ευρισκομένην εις το Μουσείον του Λούβρου» και πρότεινε την ανάθεση, «εις ξένον καλλιτέχνην», την κατασκευή «αντιγράφου της περιφήμου εικόνος, ήτις τόσον θα κοσμήση την Δημοτικήν πινακοθήκην.»

Στη συνέχεια, επέδειξε φωτογραφία μιας άλλης ελαιογραφίας, η οποία παρίστανε «Μεσολογγίτισσαν, ήτις, αφού εφόνευσε το μικρόν τέκνον της, ίνα μη παραδοθή εις την Τουρκικήν θηριωδίαν, στρέφει εναντίον εαυτής την μάχαιραν παραπλεύρως του νεκρού συζύγου της» και ενημέρωσε το σώμα πως το συγκεκριμένο έργο πωλείται αντί 70.000 δραχμών. Γνωστοποίησε ακόμα πως «δια την αγοράν της περιφήμου ελαιογραφίας προέβη εις καταλλήλους ενεργείας παρά τω κ. Βενιζέλω», εκφράζοντας την πεποίθηση πως ο πρωθυπουργός «θα δωρήση ταύτην εις τον Δήμον Μεσολογγίου.»

Τέλος, αναφερόμενος ο Δήμαρχος «εις την εν Λονδίνω μετάβασίν του», ανακοίνωσε ότι «κατέθεσεν στέφανον επί του Τάφου του Λόρδου Βύρωνος», ενώ έκανε ειδική αναφορά στην υποδοχή που έτυχε, «ως εκπρόσωπος της Ηρωικής Πόλεως, όπου ο ευγενής Βάρδος αφήκε τας τελευταίας του πνοάς, εκ μέρους του Βυρωνείου ομίλου, όστις υπεσχέθη την ολικήν συνδρομήν του δια την ίδρυσιν Βυρωνείου Μουσείου εν Μεσολογγίω, όπου θα συγκεντρωθούν τα κυριώτερα αναμνηστικά του μεγάλου Φιλέλληνος.»

Το Δημοτικό Συμβούλιο εξέφρασε παμψηφεί τις ευχαριστίες του «εις τον κ. Δήμαρχον δια τας υπέρ του Δήμου ενεργείας του.»

Πηγές:

1. Εφημερίδα «Νεολόγος» των Πατρών, έτος ΛΕ, αριθμός φύλλου 46, 16/02/1929, σελ. 4
2. Εφημερίδα «Ρουμελιώτης», ΒΒ 24, αριθμός φύλλου, 181, 16/02/1929, σελίδα 4
3. Εφημερίδα «Ρουμελιώτης», ΒΒ 27, αριθμός φύλλου, 182, 23/02/1929, σελίδα 4
4. Εφημερίδα «Ρουμελιώτης», ΒΒ 31, αριθμός φύλλου, 183, 02/03/1929, σελίδα 3
5. Εφημερίδα «Ρουμελιώτης», ΒΒ 47, αριθμός φύλλου, 186, 23/03/1929, σελίδα 3
6. Εφημερίδα «Ρουμελιώτης», ΒΒ 345, αριθμός φύλλου 262, 06/09/1930, σελίδα 3