12 Ιουλίου 1944
Επιμέλεια κειμένου*: Λευτέρης Τηλιγαδας
Η μάχης της Αμφιλοχίας είναι ομολογουμένως μία από τις κορυφαίες μάχες της αντίστασης κατά τη διάρκεια της τριπλής φασιστικής και ναζιστικής κατοχής από τις δυνάμεις του άξονα και τα Τάγματα Ασφαλείας. Την άνοιξη του 1944 έγινε φανερό ότι η νίκη θα είναι με το μέρος των συμμάχων του αντιφασιστικού μετώπου. Από το τέλος της άνοιξης εκείνης της χρονιάς τα γερμανικά στρατεύματα και οι ντόπιοι συνεργάτες τους, σε μια προσπάθεια απαγκίστρωσης των δυνάμεών τους από τον ΕΛΑΣίτικο κλοιό, που όλο και πιο πολύ αύξανε μέρα με τη μέρα ανέπτυξαν ένα πρόγραμμα εκκαθαριστικών επιχειρήσεων με οργανωμένες εξορμήσεις στην ύπαιθρο, έχοντας ως κυρίαρχο στόχο, τη διάνοιξη των δρόμων προς τα βόρεια σύνορα της χώρας. Οι επιχειρήσεις αυτές των Γερμανών δημιουργούσαν δυσκολίες στην κίνηση των μονάδων του ΕΛΑΣ, οι οποίες δρούσαν κυρίως στη δυτική Μακεδονία, με αποτέλεσμα το Γενικό Στρατηγείο του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού να διατάξει την 8η Μεραρχία του, καθώς και το σύνολο των γειτονικών στο προαναφερόμενο γεωγραφικό διαμέρισμα τμημάτων του, να σχεδιάσουν και να εκτελέσουν επιχειρήσεις επιθετικού χαρακτήρα.
Αρχές Ιουλίου του 1944, αναφέρει ο Θέμης Μοσχάτος,[1] οι Γερμανοί είχαν αρχίσει μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον της 9ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ στη Δυτική Μακεδονία. Αυτή η επίθεση των γερμανικών δυνάμεων άρχισε στις 3 Ιουλίου 1944. Στην επίθεση πήραν μέρος η Μεραρχία Εντελβάις, η 4η Μεραρχία των Ες -Ες, το 108 Σώμα Εγκληματιών και άλλες γερμανικές δυνάμεις. Αρκετές γερμανικές δυνάμεις μπήκαν και από την Αλβανία στη Δυτική Μακεδονία για το σκοπό αυτόν. Το 108 Σώμα Εγκληματιών ήταν μικρότερο από μεραρχία και το αποτελούσαν Γερμανοί εγκληματίες, βαρυποινίτες, που οι Ναζί τους έβγαλαν από τις φυλακές, για να πολεμήσουν, χαρίζοντάς τους τις ποινές.
O Σαράφης, στο βιβλίο του «O ΕΛΑΣ», έκδοση 1964, σ. 358, ανεβάζει το σύνολο αυτών των γερμανικών δυνάμεων σε 18.000 περίπου, με πυροβολικό, όλμους, τάνκς, αεροπορία με αποτέλεσμα η 9η Μεραρχία του ΕΛΑΣ στριμωχτεί αρκετά.
«Το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ», συνεχίζει ο Μοσχάτος, «για να ελαττώσει τη γερμανική πίεση πάνω στην 9η Μεραρχία, διέταξε ορισμένες μεγάλες μονάδες να κάνουν ισχυρές επιθέσεις και επιχειρήσεις αντιπερισπασμού εναντίον των γερμανικών δυνάμεων στις περιοχές αυτών των μονάδων. Τέτοια διαταγή πήραμε και μεις, στην 8η Μεραρχία του ΕΛΑΣ, στις 7 Ιουλίου 1944. Σταθμός Διοίκησης της Μεραρχίας μας, την εποχή εκείνη, ήταν το χωριό Μηλιανά, κοντά στον Αχελώο».
Η Αμφιλοχία ήταν ένα σημαντικό σταυροδρόμι για τις χερσαίες μεταφορές της Δυτικής Ελλάδας, αφού σ’ αυτή συναντιόνταν το σύνολο των οδικών αρτηριών που οδηγούσαν ανατολικά στο Αγρίνιο, βόρεια στην Άρτα και τα Γιάννενα και δυτικά στη Βόνιτσα την Πρέβεζα και τη Λευκάδα. Ο ΕΛΑΣ λοιπόν, για να διασφαλίσει την απόλυτη επιτυχία της ενέργειας, σχεδίασε και υλοποίησε απόλυτα συντονισμένες επιχειρήσεις στο μήκος και των τριών αυτών οδικών αρτηριών, αναθέτοντας, όπως προείπαμε το σύνολο των επιχειρήσεων αυτών στην 8η Μεραρχία, η οποία δραστηριοποιούνταν στην ορεινή περιοχή του Βάλτου και του Ξηρομέρου και είχε τη διοίκησή της στο χωριό Σταθά του Βάλτου.
Την 8η Μεραρχία αποτελούσαν η 6η Ταξιαρχία, η οποία δραστηριοποιούνταν στην περιοχή των αλβανικών συνόρων, η 7η Ταξιαρχία, την οποία συγκροτούσαν το 2/39 Σύνταγμα και 24ο Σύνταγμα, καθώς επίσης το 3/40 Σύνταγμα και το 5ο Σύνταγμα, που επιχειρούσαν στα Τζουμέρκα.
«O στρατηγός Γεράσιμος Αυγερόπουλος, διοικητής της Μεραρχίας μας», αναφέρει στη συνέχεια ο Μοσχάτος, «μου ανέθεσε να μελετήσω το θέμα και να του κάνω εισηγήσεις. Στον τομέα της Μεραρχίας μας είχαμε μόνο δύο σημαντικά αστικά κέντρα: την Άρτα και την Αμφιλοχία. Με βάση τις πληροφορίες που είχαμε για τους Γερμανούς, μελέτησα το θέμα και κατέληξα στη σκέψη πως καλύτερα θα ήταν να κάνουμε επίθεση στην Άρτα. Πήγα στο στρατηγό για να συζητήσουμε το ζήτημα. Του πρότεινα πως, για το σκοπό που επιδιώκαμε, καλύτερα θα ήταν να κάνουμε επίθεση εναντίον της Άρτας.
O στρατηγός ήταν πολύ σκεφτικός. Δεν το αποφάσιζε. Στο τέλος, μου είπε ότι προτιμά να γίνει η επίθεση εναντίον της Αμφιλοχίας. Επέμεινα για την Άρτα. Μου ζήτησε να παρουσιάσω όλα τα επιχειρήματά μου που με έκαναν να προτιμώ την επίθεση εναντίον της Άρτας. Άρχισα να αραδιάζω τα επιχειρήματά μου. […] Μετά μια ώρα περίπου, με κάλεσε. “Απεφάσισα”, μου είπε. “H επίθεση θα γίνει εναντίον της Αμφιλοχίας. Δεν επιτρέπω καμιά συζήτηση πιο πέρα. Ετοίμασε τη σχετική διαταγή και να καλέσεις το διοικητή της 7ης Ταξιαρχίας, τον Αρέθα, να ξεκινήσει αμέσως και να έλθει εδώ”. Δε μου έμενε πια τίποτ’ άλλο από το να εκτελέσω τις διαταγές αυτές.
Έστειλα κρυπτογραφικό τηλεφώνημα προς την 7η Ταξιαρχία για να έλθει επειγόντως στα Μηλιανά o διοικητής της, ταγματάρχης Στάθης Αρέθας. Καλός πολέμαρχος. Έπειτα, στρώθηκα να συντάξω τη διαταγή επιχειρήσεων. Έτσι η επίθεση στην Αμφιλοχία ανατέθηκε στην 7η ταξιαρχία του ΕΛΑΣ και σ’ αυτή θα έπαιρναν μέρος τo 2/39 Σύνταγμα, το 24ο και το 3/40. Αυτά όλα έγιναν στις 7 Ιουλίου 1944.
Ο Αυγερόπουλος είχε στη διοίκηση των συνταγμάτων τους ταγματάρχες πεζικού, Κώστα Καρπουζή και Στάθη Αρέθα. Διευθυντή του Γραφείου Επιχειρήσεων το Θέμη Μοσχάτο, διευθυντή του Κρυπτογραφικού, το Γεράσιμο Πρίφτη, Λοχαγό Καταστροφών, το Λάμπρο Παναγιώτου και Διοικητή του 3ου Τάγματος 2/39, το Βασίλη Σκιαδά (Καπετάν Επαμεινώνδας), ενώ οι υπόλοιποι καπεταναίοι της μεραρχίας ήταν ο Πάνος Γιαννούλης, ο Βασίλης Τσούνης, ο Νίκος Παπαζέκος, ο Γ. Στάικος, ο Γ. Κατσαρός και ο Γ. Γκαραβέλος.
Περισσότερα εδώ.
