Σαν σήμερα: Η αδιανόητη υπόθεση Πατσίφικο και ο αποκλεισμός του Πειραιά από τον βρετανικό στόλο
Η Ιστορία έχει αποδείξει πολλές φορές πως οι (λεγόμενοι και) σύμμαχοι της Ελλάδας ήταν αυτοί που στην πραγματικότητα συμπεριφέρονταν στη χώρα και τους κατοίκους της σαν να ήταν υποτελείς.
Πολλά τα παραδείγματα. Από τα πιο μικρά και ήσσονος σημασίας, στα πιο μεγάλα που στιγμάτισαν τη σύγχρονη ιστορία της χώρας (για παράδειγμα η Μικρασιατική καταστροφή ή τα Δεκεμβριανά του 1944 και ο εμφύλιος).
Όταν, για παράδειγμα, η Ελλάδα απελευθερώθηκε από τον Οθωμανικό ζυγό, ο τρόπος με τον οποίο έγινε αυτό, δεν άρεσε σε κάποιους από τους συμμάχους. Αυτή ήταν και η βασική αιτία που οι Βρετανοί θέλησαν να δείξουν στο τότε νεοϊδρυθέν ελληνικό κράτος ποιος… κάνει κουμάντο!
Η αφορμή ήταν ένα περιστατικό που είχε σαν πρωταγωνιστή έναν απίθανο τύπο, τον δον Δαβίδ Πατσίφικο.
Ο τυχοδιώκτης δον Πατσίφικο
Ο Πατσίφικο είχε γεννηθεί στο Γιβραλτάρ το 1784. Ήταν Εβραίος με καταγωγή από την Πορτογαλία η οποία τον είχε στείλει στην Ελλάδα σαν πρόξενο το 1836. Όλες οι πηγές, περιγράφουν τον Πατσίφικο ως έναν τυχοδιώκτη ολκής που δε δίσταζε να κάνει οτιδήποτε μπορούσε προκειμένου να κερδίζει αυτό που θέλει.
Είναι ενδεικτικό, άλλωστε, πως ο Πατσίφικο έμεινε στη θέση του προξένου μέχρι και τον Ιανουάριο του 1842 όταν και παύθηκε επειδή ξέσπασε ένα οικονομικό σκάνδαλο με εκείνον στο επίκεντρο. Είχε κατηγορηθεί πως είχε καταχραστεί τεράστια ποσά.
Παρά τα όσα είχαν προκύψει σε βάρος του, ο Πατσίφικο παρέμεινε στην Ελλάδα και επιδόθηκε στο «άθλημα» της τοκογλυφίας.
Αρχικά πήρε την ισπανική υπηκοότητα, έμεινε στην Αθήνα με την οικογένειά του και στη συνέχεια πήρε και την αγγλική υπηκοότητα.
Αφού, πλέον, δεν είχε τον μισθό του πρόξενου, ο Πατσίφικο δεν αρκέστηκε στην τοκογλυφία. Χρησιμοποιώντας τον τίτλο του δον αλλά και το βιογραφικό του, κατάφερε και έγινε ένα από τα πιο σημαντικά άτομα που είχε δίπλα της ως σύμβουλο η Δούκισσα της Πλακεντίας.
Ο Πατσίφικο, βέβαια, αυτό που κυρίως έκανε ήταν να βρίσκει διάφορους τρόπους προκειμένου να «τρώει» τα λεφτά της Δούκισσας.
Το Πάσχα του 1849, θα ερχόταν στην Ελλάδα ο μεγαλοτραπεζίτης Ρότσιλντ (της γνωστής οικογενείας) προκειμένου να κάνει ο ίδιος τις συνομιλίες με τους κρατικούς αξιωματούχους προκειμένου να χορηγηθεί στη χώρα ένα σχετικά υψηλό δάνειο.
Οι ελληνικές αρχές, προκειμένου να δείξουν μια διαφορετική εικόνα προς τον «σπουδαίο» καλεσμένο, αποφάσισαν να απαγορεύσουν το κάψιμο του Ιούδα!
Οι Έλληνες εξοργίστηκαν με αυτή την απαγόρευση και αντέδρασαν έντονα. Επιδεικτικά από τη Μεγάλη Παρασκευή μέχρι και τη Δευτέρα του Πάσχα έκαιγαν σε κεντρικά σημεία της Αθήνα ομοιώματα του Ιούδα προκειμένου να δείξουν την αντίθεσή τους.
Σε κάποιες περιπτώσεις τα πράγματα ξέφυγαν καθώς, από τη στιγμή που υπήρχε απαγόρευση, η αστυνομία ήταν αναγκασμένη να επέμβει και να διαλύει το συγκεντρωμένο πλήθος.
Για το τι έγινε στη συνέχεια υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη είναι πως στη διάρκεια των σοβαρών επεισοδίων, που έγιναν στην περιοχή του Ψυρρή, άγνωστοι επιτέθηκαν και στο σπίτι του δον Πατσίφικο επειδή ήταν Εβραίος.
Η δεύτερη εκδοχή (και πιθανότατα αυτή που έχει μεγαλύτερη σχέση με την πραγματικότητα) είναι πως οι συγκεντρωμένοι, πάντα στη διάρκεια των επεισοδίων, έφτασαν επί τούτου στην οικεία του Πατσίφικο την οποία και λεηλάτησαν, γνωρίζοντας πως μέσα σε αυτή υπήρχαν πολλά χρήματα από τις… τοκογλυφικές δραστηριότητες του Πατσίφικο.
Ότι από τα δύο και αν έγινε, το θέμα είναι πως η οικογένεια Πατσίφικο διέφυγε και βρήκε καταφύγιο στην πρεσβεία της Βρετανίας και το θέμα πήρε διεθνείς διαστάσεις.
Την επόμενη κιόλας ημέρα, ο Βρετανός πρέσβης έστειλε διάβημα διαμαρτυρίας στο υπουργείο Εξωτερικών και μεταξύ άλλων ζητούσε από το ελληνικό κράτος να αποζημιώσει τον δον Πατσίφικο με το (ιλιγγιώδες, εκείνη την εποχή) ποσό των 886.734 δραχμών!
Το ελληνικό κράτος φυσικά και αρνήθηκε να προχωρήσει σε μια τέτοια «διευθέτηση» του ζητήματος και παρέπεμψε το όλο θέμα στη Δικαιοσύνη.
Ο ναυτικός αποκλεισμός του Πειραιά
Οι Βρετανοί… σύμμαχοι, ωστόσο, ουδόλως ενδιαφέρονταν για τον Πατσίφικο ή για το σπίτι του. Όλο αυτό ήταν ένα πρόσχημα. Η Βρετανία έβλεπε πως τόσο η Ρωσία όσο και η Γαλλία αποκτούσαν διαρκώς μεγαλύτερη δύναμη και επιρροή στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου.
Τα πράγματα έγιναν ακόμα χειρότερα όταν ο σερ Τόμας Ουάιζ τοποθετήθηκε νέος πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας. Το πρώτο που έκανε ο Ουάιζ ήταν να στείλει στην ελληνική κυβέρνηση τον «λογαριασμό».
Τι ζητούσαν οι Βρετανοί; Αποζημίωση 886.736 δραχμών και 57 λεπτών στον Πατσίφικο. Αποζημίωση 45.000 δραχμών στον σκωτσέζο ιστορικό Τζορτζ Φίνλεϊ για το οικόπεδό του, που περιλήφθηκε στον Βασιλικό κήπο. Αποζημίωση 2.000 ισπανικών τάλιρων για έξι βρετανικά καΐκια που είχαν ληστευτεί το 1846 στις ακτές της Αιτωλοακαρνανίας. Αποζημίωση 2.000 στερλινών για δύο κατοίκους της Ζακύνθου, που είχαν κακοποιηθεί. Αποζημίωση 500 στερλινών, για κακοποίηση δύο Βρετανών ναυτών στην Πάτρα και προσβολή της αγγλικής σημαίας.
Η σημαντικότερη απαίτηση, ωστόσο, ήταν η τελευταία και ήταν και αυτή που αποκάλυπτε το τι πραγματικά ήθελαν οι Βρετανοί. Ζητούσαν την εκχώρηση της Ελαφονήσου και της νησίδας Σαπιέντζας, απέναντι από τη Μεθώνη!
Όπως είναι απόλυτα φυσιολογικό, όταν η κυβέρνηση του Αντώνιου Κριεζή είδε τις βρετανικές απαιτήσεις, τις απέρριψε χωρίς καν να μπει στη διαδικασία να τις συζητήσει. Πιθανότατα αυτό περίμεναν και οι Βρετανοί, οι οποίοι μια ημέρα σαν σήμερα, στις 3 Ιανουαρίου 1850, δήθεν αγανακτισμένοι από τη στάση της Ελλάδας, διέταξαν τον ναύαρχο Ουίλιαμ Πάρκερ να επιβάλλει ναυτικό αποκλεισμό στον Πειραιά και τα κυριότερα ελληνικά λιμάνια! Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, πολλές φορές συναντάμε τον όρο «Παρκερικά» ο οποίος περιγράφει τα γεγονότα σχετικά με τον ναυτικό αποκλεισμό.
Η ναυτική βρετανική δύναμη που αγκυροβόλησε στον Σαρωνικό αποτελούταν από οκτώ δίκροτα πολεμικά πλοία, πέντε ατμοκίνητες φρεγάτες, πάνω από 730 κανόνια και 8.000 άνδρες!
Η Ελλάδα δεν ενέδωσε στις πιέσεις και απέκτησε και συμμάχους (Γάλλους και Ρώσους) οι οποίοι δεν έβλεπαν με καθόλου καλό μάτι την προσπάθεια της Βρετανίας να «πατήσει» στο Αιγαίο.
Τα αποτελέσματα του αποκλεισμού ήταν άμεσα και είχαν σοβαρότατο αντίκτυπο στον λαό που έφτασε στα όρια του λιμού μέσα σε έναν βαρύ χειμώνα. Τόσο, όμως, η κυβέρνηση Κριεζή όσο και ο βασιλιάς Όθωνας ήταν κάθετα αντίθετοι στον να υποχωρήσουν μπροστά στον εκβιασμό των Βρετανών.
Αυτή ήταν, πιθανότατα, η μοναδική φορά που ο Όθωνας βρέθηκε στην ίδια πλευρά με τον ελληνικό λαό και απολάμβανε μιας πρωτόγνωρης για τον ίδιο δημοφιλία. Ακόμα και οι αντιφρονούντες επικροτούσαν τη στάση που κράτησε η κυβέρνηση και το Παλάτι.
Επειδή, όπως ήδη αναφέρθηκε, το ζήτημα δεν ήταν ο Πατσίφικο αλλά η κυριαρχία στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο, οι Ρώσοι δεν άφησαν τους Βρετανούς να «παίξουν» το δικό τους «παιχνίδι». Επέδωσαν «νότα» διαμαρτυρίας στον υπουργό των Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας και έδωσαν διεθνή διάσταση στο όλο ζήτημα, αφού είχαν τη στήριξη της Πρωσίας, της Βαυαρίας και φυσικά της πανίσχυρης Γαλλίας!
Οι Βρετανοί αντιλήφθηκαν πως δεν μπορούσαν να υλοποιήσουν τα σχέδια τους και έτσι σταδιακά άρχισαν να χαλαρώνουν τον αποκλεισμό μέχρι που απέσυραν τον στόλο τους στις 15 Απριλίου 1850.
Η αδιανόητη υπόθεση Πατσίφικο οδηγήθηκε τελικά σε διαιτησία στα διεθνή δικαστήρια. Η Δικαιοσύνη αποφάσισε να επιδικάσει στον τυχοδιώκτη δον το ποσό των 3.750 ως αποζημίωση. Και να σκεφτεί κανείς πως ακόμα και αυτό το ποσό ήταν μεγάλο για τα δεδομένα ενός φτωχού κράτους όπως η Ελλάδα.
