Ροή ΕιδήσεωνΥγεία-Ομορφιά

Πτώσεις ηλικιωμένων, μία ύπουλη «νόσος»

Περιστατικά: 37,3 εκατομμύρια. Θάνατοι: 646.000, εκ των οποίων το 80% στις αναπτυσσόμενες χώρες. Χαμένα έτη ζωής: 17 εκατομμύρια. Ολα αυτά ετησίως.

Τα στοιχεία που έχουν δοθεί στη δημοσιότητα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας καταδεικνύουν πόσο σοβαρό έχει γίνει διεθνώς ένα από τα λιγότερο προφανή και γνωστά, ίσως, στην κοινή γνώμη προβλήματα δημόσιας υγείας: οι πτώσεις ατόμων άνω των 65 ετών. Ξέρω ότι είναι πολύ πιθανό να έρθει στο μυαλό σας η γνωστή παροιμία κι ίσως γελάσετε, αλλά το θέμα δεν είναι καθόλου αστείο.


Μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, τρία εκατ. ηλικιωμένοι φτάνουν κάθε χρόνο στα επείγοντα των νοσοκομείων έπειτα από πτώση. Περισσότεροι από 800.000 χρειάζεται να νοσηλευθούν (το κόστος για το εθνικό σύστημα υγείας ξεπερνά τα 60 δισ. δολάρια). Και κάθε 19 λεπτά ένας ηλικιωμένος πεθαίνει από πτώση –ή/και τις επιπλοκές της. Στα πρόσφατα θύματα συγκαταλέγεται ο 93χρονος Αμερικανός δημοσιογράφος των New York Times Ράσελ Μπέικερ, βραβευμένος με Πούλιτζερ και η απώλειά του τον Φεβρουάριο έγινε αφορμή να δημοσιευθεί στην εφημερίδα εκτενές ρεπορτάζ για τις τεράστιες διαστάσεις που έχει λάβει στη χώρα το πρόβλημα. Με δεδομένο, μάλιστα, ότι (και) ο αμερικανικός πληθυσμός γερνάει και ότι οι άνω των 85 ετών πολίτες υπολογίζεται να έχουν αγγίξει τα 9 εκατ. μέχρι το 2030, δεν αποκλείεται, σύμφωνα με κάποιες προβλέψεις, οι θάνατοι από αυτή την αιτία να φτάσουν τους 7 κάθε ώρα. Ναι, κάθε ώρα! Πάντα από πτώση.

Αλλά και στη Γηραιά Ηπειρο δεν είναι καλύτερα τα πράγματα. Οι Ευρωπαίοι άνω των 65 ετών που μεταφέρονται ετησίως στα νοσοκομεία έπειτα από πτώση είναι σχεδόν 4 εκατ. Το 1,5 εκατ. νοσηλεύεται (συνήθως από 4 έως 20 ημέρες) και οι 50.000 υποκύπτουν στα τραύματά τους. Το 59% είναι γυναίκες. Μία στις 5 πτώσεις προκαλεί σοβαρούς τραυματισμούς, όπως κατάγματα (με συχνότερα αυτά των κάτω άκρων και του ισχίου, τα οποία αφορούν το 90% των περιστατικών) και εγκεφαλικές κακώσεις.

Greek statistics

Στην Ελλάδα, μολονότι η πρόληψη των πτώσεων έχει ιδιαίτερη σημασία –με ποσοστό 21,5% η χώρα μας είναι δεύτερη πιο γηρασμένη στην Ευρωπαϊκή Ενωση και έβδομη στον κόσμο σε αναλογία ηλικιωμένων στον γενικό πληθυσμό– η εικόνα δεν είναι απολύτως ξεκάθαρη (greek statistics, γαρ, και σε αυτήν την περίπτωση). Το 2016 εκπονήθηκε από το υπουργείο Υγείας, σε συνεργασία με την Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία και στο πλαίσιο του πιλοτικού προγράμματος «Ηπιόνη» (ήταν η σύζυγος του Ασκληπιού), σχετική μελέτη και προτάθηκαν δράσεις ενημέρωσης και επιμόρφωσης της κοινής γνώμης, των ευπαθών ομάδων και του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού. Προτάθηκαν. Εγιναν όμως;

«Η ενημέρωση του κοινού και η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας σχετικά με την πρόληψη των πτώσεων βρίσκονται σε χαμηλό επίπεδο», επιβεβαιώνει μιλώντας στην «Κ» ο Πέτρος Χατζηγρηγόρης, καθηγητής Ορθοπεδικής και διευθυντής της Δ΄ Ορθοπεδικής Κλινικής του Metropolitan General. «Δυστυχώς, δεν υπάρχει συστηματικός τρόπος αξιολόγησης των παραγόντων που μπορεί να προκαλέσουν την πτώση ενός ηλικιωμένου ατόμου μέσα στο σπίτι του. Αλλά και έξω από το σπίτι, οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν –και ενδεχομένως οδηγούν σε απώλεια ισορροπίας– είναι ακόμα περισσότεροι. Πολλοί ηλικιωμένοι λαμβάνουν συστηματικά ηρεμιστικά ή υπνωτικά σκευάσματα, τα οποία αυξάνουν την πιθανότητα μιας πτώσης. Επιπλέον, ο καθιστικός τρόπος ζωής οδηγεί σε μυϊκή αδυναμία και προβλήματα ισορροπίας. Δυστυχώς, στη χώρα μας δεν είναι διαδεδομένα τα προγράμματα εκγύμνασης που να απευθύνονται ειδικά σε ηλικιωμένους, ενώ οι υπηρεσίες φυσικοθεραπείας και φυσικής αποκατάστασης είναι δαπανηρές, τόσο για το σύστημα υγείας όσο και για τους ίδιους τους πολίτες», επισημαίνει ο κ. Χατζηγρηγόρης.

Σε κάποια μεγάλα νοσοκομεία, όπως με ενημερώνει, συμπληρώνεται για κάθε ασθενή ο οποίος εισάγεται στην κλινική ένα ερωτηματολόγιο της «Κλίμακας Πτώσης του Morse», όπως ονομάζεται, για να γνωρίζουν οι γιατροί και νοσηλευτές το επίπεδο ρίσκου και να αποφασίσουν σε ποιες παρεμβάσεις πρόληψης πτώσης θα προχωρήσουν στη διάρκεια της νοσηλείας. Θα ήταν ευχής έργον αν αυτή –ή έστω κάποια παρόμοια– πρακτική εφαρμοζόταν σε όλες τις ελληνικές μονάδες παροχής υγείας, δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.

Αυτό πάντως στο οποίο επιμένουν οι ειδικοί είναι ότι, ακόμα κι αν δεν υπάρξει κάποιο κάταγμα οστού, δηλαδή ακόμα αν δεν προκληθεί λιγότερο ή περισσότερο σοβαρή σωματική βλάβη, οι συνέπειες μιας πτώσης παραμένουν δυσμενείς. Το ηλικιωμένο άτομο, από ανασφάλεια μήπως επαναληφθεί κάποιο ατύχημα, περιορίζει στο εξής τις δραστηριότητές του ή, ακόμη χειρότερα, απομακρύνεται σταδιακά από το κοινωνικό του περιβάλλον και κλείνεται στο σπίτι. Πλήττονται καίρια η ανεξαρτησία και η αυτοπεποίθησή του. Αισθάνεται φόβο και ανεπάρκεια. Νιώθει ότι έχει χάσει τον έλεγχο της ζωής του. Ετσι επέρχονται άλλου είδους δεινά, όπως η ακόμη μεγαλύτερη φυσική εξασθένησή του αλλά και η κατάθλιψη. Η μετά την πτώση αγχώδης διαταραχή, όπως αποκαλείται, είναι ένα νέο κλινικό σύνδρομο της τρίτης ηλικίας.

Αβεβαιότητα και ανησυχία

Επίσης, δεν είναι λίγες οι φορές που το συμβάν μιας πτώσης προκαλεί αβεβαιότητα και ανησυχία και στους συγγενείς και φίλους του ηλικιωμένου, οι οποίοι συχνά οδηγούνται σε υπερπροστατευτικές συμπεριφορές ή αποφασίζουν τη μεταφορά του σε οίκο ευγηρίας. Παράπλευρες απώλειες…

Γήρας και πτώση πάνε μαζί, είναι αναπόφευκτο, θα πείτε ίσως. Δεν έχετε άδικο. Κάθε χρόνο ένα τέτοιο ατύχημα συμβαίνει σε εκατομμύρια ανθρώπους: στο 28-35% των άνω των 65 ετών και στο 32-42% των άνω των 70 ετών. Τουλάχιστον ένας στους τέσσερις, δηλαδή, είναι βέβαιο ότι θα το πάθει και, επιπλέον, όπως επιβεβαιώνει η στατιστική των πτώσεων, θα έχει στο εξής διπλάσιες πιθανότητες να το ξαναπάθει. Οι μισοί από τους παθόντες δεν θα το πουν στον γιατρό τους. Αλλά το ζητούμενο είναι να ελαχιστοποιήσει κανείς τον κίνδυνο. Είναι εφικτό; Φυσικά. Αρκεί να γνωρίζει πώς…

50%-60% των ατυχημάτων συμβαίνουν στο σπίτι

Τι μπορεί να προκαλέσει την πτώση ενός ηλικιωμένου ατόμου; Οι «ένοχοι» είναι πολλοί. Κατ’ αρχάς υπάρχουν οι ενδογενείς, οι βιολογικοί παράγοντες: η απώλεια της ικανότητας για διατήρηση της ισορροπίας, τα πιθανά προβλήματα στο μυοσκελετικό σύστημα, η έλλειψη εγρήγορσης και ικανότητας αντίδρασης (δηλαδή τα μειωμένα αντανακλαστικά), καθώς και η έκπτωση διάφορων λειτουργιών, όπως της όρασης, της ακοής, του προσανατολισμού, της κινητικότητας και της αισθητικότητας – όλα αυτά φυσικά και αναμενόμενα, λόγω ηλικίας.

Επειτα είναι οι παθολογικοί παράγοντες, δηλαδή μια πλειάδα παθολογικών διεργασιών και καταστάσεων, από καρδιαγγειακές παθήσεις (αρρυθμία, ορθοστατική υπόταση κ.ά.) και νευρολογικές διαταραχές (νόσος του Πάρκινσον, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια), μέχρι ψυχιατρικά προβλήματα (μεταβολές στη διάθεση, άρνηση αποδοχής της περιορισμένης λειτουργικότητας). Για παράδειγμα, ιδιαίτερα επιρρεπείς σε πτώσεις είναι οι ηλικιωμένοι με σακχαρώδη διαβήτη, οι οποίοι συνήθως πέφτουν κατά τη διάρκεια κρίσεων υπογλυκαιμίας, καθώς και όσοι εμφανίζουν αιφνίδιες διαταραχές της καρδιακής λειτουργίας.

Οι φαρμακολογικοί παράγοντες έχουν το δικό τους μερίδιο στα περιστατικά. Ειδικά τα αντιυπερτασικά και διουρητικά σκευάσματα, καθώς και τα μυοχαλαρωτικά ή τα ψυχοτρόπα που συχνά προκαλούν εκνευρισμό, υπνηλία, διέγερση ή ευθύνονται για τη διαταραχή νοητικών λειτουργιών, όπως η συγκέντρωση και η ισορροπία. Σύμφωνα με κάποιες μελέτες, μάλιστα, η πολυφαρμακία (η χρήση τεσσάρων ή περισσοτέρων φαρμάκων), ακόμη και αν γίνεται με τη συγκατάθεση ιατρού, αυξάνει σημαντικά την προδιάθεση των ηλικιωμένων για πτώσεις και άλλα ατυχήματα.

Τέλος, υπάρχουν περιβαλλοντικές παράμετροι που αυξάνουν ή όχι τις πιθανότητες μιας πτώσης. Οικιακές, για να είμαστε ακριβείς, μια και το 50%-60% των ατυχημάτων συμβαίνει στο σπίτι: κακή διαρρύθμιση του χώρου, μη λειτουργικά έπιπλα ή συχνή αλλαγή της θέσης τους, ελλιπής φωτισμός, ολισθηρό πάτωμα, ακατάλληλα παπούτσια ή ρούχα, καλώδια ηλεκτρικών συσκευών, σκάλες που δεν διαθέτουν σημεία στήριξης και προστατευτικά κιγκλιδώματα, μπάνια χωρίς εξοπλισμό ασφαλείας για ηλικιωμένους, αντικείμενα πεταμένα στο πάτωμα ευθύνονται για την πλειονότητα των περιστατικών. Για τις πτώσεις εξ ιδίου ύψους, όπως τις αποκαλούν οι γιατροί. Δηλαδή από το ύψος του ασθενούς.

Η άσκηση μειώνει τον κίνδυνο κατά 23%

Και στις πτώσεις, η πρόληψη σώζει. Υπάρχουν μέτρα προφύλαξης, όπως η άσκηση, για ενδυνάμωση και διατάσεις των μυών, για καλύτερη ισορροπία και αντοχή: 150 λεπτά την εβδομάδα κάνουν θαύματα, λένε οι ειδικοί. Παραδοσιακές κινεζικές μορφές άσκησης, όπως το τάι τσι, επίσης βοηθούν – επιπλέον της ήπιας αεροβικής άσκησης (περπάτημα, κολύμπι, ποδήλατο), που στόχο έχει να διατηρήσει υγιή την καρδιά, τους πνεύμονες και τα αγγεία. Πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ, με τη συμμετοχή 23.407 ατόμων από 25 χώρες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι με την άσκηση ο κίνδυνος μιας πτώσης μειώνεται κατά 23%. Ακόμα και μέσα στο σπίτι υπάρχουν «μυστικά» για τη βελτίωση της ισορροπίας, όπως το να στέκεται κανείς στο ένα του πόδι όσο πλένει τα πιάτα ή όσο βουρτσίζει τα δόντια του. Ακολουθούν η σωστή ρύθμιση των φαρμάκων και μια επίσκεψη στον οφθαλμίατρο. Και φαίνεται ότι τα πολυεστιακά γυαλιά δεν ενδείκνυνται από μια ηλικία και έπειτα.

Μια άλλη σημαντική παράμετρο θέτει ο καθηγητής Ορθοπεδικής Πέτρος Χατζηγρηγόρης. «Η οστεοπόρωση αποτελεί παράγοντα καθορισμού της βαρύτητας των κακώσεων έπειτα από μια πτώση. Η πρόληψή της αρχίζει από τη μικρή ηλικία. Περιλαμβάνει άσκηση και τη λήψη επαρκών ποσοτήτων ασβεστίου και βιταμίνης D. Στην Ελλάδα μόνο το 18% των γυναικών λαμβάνει επαρκείς ποσότητες ασβεστίου, ενώ μόλις το 3% αθλείται συστηματικά. Η διάγνωση εγκατεστημένης οστεοπόρωσης γίνεται κυρίως με τη μέτρηση οστικής πυκνότητας. Δυστυχώς, αν και υπάρχουν στη χώρα μας πολλές μονάδες διάγνωσης, το 45% των Ελληνίδων άνω των 55 ετών δεν έχει ποτέ εξεταστεί. Επίσης, ενώ συνιστάται η μέτρηση οστικής πυκνότητας και στους άνδρες άνω των 70 ετών, ελάχιστοι είναι όσοι εξετάζονται…».

«Φοβάμαι ότι δεν έχει γίνει απολύτως κατανοητό στη χώρα μας το άμεσο και έμμεσο κόστος δημόσιας υγείας που συνεπάγονται οι πτώσεις», τονίζει η Ελένη Πολίτη, ειδικός Γενικής Ιατρικής και Δημόσιας Υγείας, διδάκτωρ Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής πολιτικής. «Η πρόληψη περιλαμβάνει μερικά απλά “βήματα”, όπως ο έλεγχος της όρασης και η εργονομία στο οικιακό περιβάλλον. Σκεφθείτε πόσο αποδοτικό θα ήταν αν κάθε γιατρός της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, ακόμα και ένας αγροτικός γιατρός, διέθετε λίγα λεπτά για να συζητήσει με ηλικιωμένους ασθενείς του την καθημερινότητά τους και να τους υποδείξει μερικές χρήσιμες αλλαγές», συνεχίζει η κ. Πολίτη.
Το 2030 οι 25 στους 100 Ελληνες θα είναι άνω των 65 ετών. Και το 2050, οι 34 στους 100 θα είναι άνω των 65 ετών. Είναι πολύτιμο καθετί που θα εξασφαλίσει σε αυτούς τους συμπολίτες μας μια ασφαλέστερη και πιο ποιοτική ζωή.

ΤΑΣΟΥΛΑ ΕΠΤΑΚΟΙΛΗ- kathimerini.gr

Advertisements
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ VIDEO
aluxal web banner new logo Τοπική Διαφήμιση
tsiknas600x338 Τοπική Διαφήμιση

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Διαβάστε Επίσης

Back to top button