Παζάρια Ναυπάκτου: Ένας θεσμός από τον 19ο αιώνα
Κάθε χρόνο, στις 26 Οκτωβρίου, ανήμερα του Αγίου Δημητρίου, ξεκινά η μεγάλη εμποροπανήγυρη της Ναυπάκτου, τα γνωστά «Παζάρια». Ένας οικονομικός και κοινωνικός θεσμός, που χρονολογείται από τον 19ο αιώνα και που έχει καταξιωθεί στην συνείδηση των ντόπιων αλλά και χιλιάδων επισκεπτών από όμορους νομούς.
Τα παζάρια του Έπαχτου ξεκίνησαν τον Οκτώβρη του 1867 στον οικισμό Μεχμετάκι (σήμερα Αφροδίτη) και νομιμοποιήθηκαν με βασιλικό διάταγμα του 1959. Ανατολίτικης καταγωγής εμπορικός θεσμός, τα παζάρια ρίζωσαν και εξακολουθούν μέχρι σήμερα να είναι σημείο αναφοράς όχι μόνο για την πόλη της Ναυπάκτου αλλά και για τις επαρχίες Ναυπακτίας και Δωρίδας.
Πλήθος κατοίκων από τα ορεινά χωριά αλλά και από τα καμποχώρια της περιοχής συνέρρεε παλιότερα στα παζάρια του Έπαχτου, όπου έκανε τις προμήθειές του για το χειμώνα. Ανήμερα τ’ Αϊ Δημητριού, πολιούχου της καστροπολιτείας του Έπαχτου, ξεκινούσαν τα παζάρια και κρατούσαν ολάκερη βδομάδα. Ό,τι ήθελε η ψυχή σου, εκεί το ’βρισκε! Από γεωργικά σύνεργα (υνιά, τσαπιά, κασμάδες, κλαδευτήρια) και ποιμενικά σκεύη (κακάβια, ταψιά, καζάνια, τσίτσες, γαλατολόους, καράμπες), τόσο χρειαζούμενα στους ξωμάχους και τους τσοπάνηδες της Ρούμελης, μέχρι υφάσματα λογιών λογιών, ρούχα, παπούτσια, οικιακά σκεύη, είδη προικός – ό,τι δηλαδή ήταν αναγκαίο για την λειτουργία του σπιτιού.
Παροιμιώδης έμεινε η φράση στα χωριά της Ναυπακτίας: «σαν φτάσω στα παζάρια»! Έτσι μονολογούσε ο χωρικός σαν διαπίστωνε κάποια έλλειψη στο κονάκι του ή στην δουλειά του. Χώρια βέβαια η ζωοπανήγυρη – αναπόσπαστο κομμάτι των παζαριών – όπου οι αγοραπωλησία των ζώων (αλόγων, μουλαριών γαϊδάρων, αιγοπροβάτων) έδινε κι έπαιρνε! Κι ήταν τα ζώα αυτά, τότε, η «βαριά βιομηχανία» της υπαίθρου, από την οποία έζησαν γενιές και γενιές σε καιρούς δύσκολους.
Πέρα από την οικονομική διάσταση, τα παζάρια του Έπαχτου είχαν και μιαν ευρύτερη κοινωνική λειτουργία. Ναυπάκτιοι και Δωριείς από τα χωριά τους στον Έπαχτο συναντιούνταν, τρώγανε την γουρνοπούλα και πίνανε απ’ τα γιοματάρια της νέας χρονιάς. Φιλίες γερές επιβεβαιώνονταν, η φιλοξενία των αρχαίων ξανάβρισκε εδώ την πρωταρχική της σημασία και δεν ήταν λίγα τα προξενιά που στα παζάρια έληγαν αισίως. Γιατί στο πλατάνι, στην πλατεία γίνονταν τα ιδώματα και εκεί επιστεγάζονταν προσπάθειες μηνών από επιτήδειους προξενητάδες!
Στο μεταξύ, η οικονομική ανάπτυξη, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, ο καταναλωτισμός ως τρόπος και στάση ζωής, άλλαξαν πολλές από τις συνήθειές μας και τις σχέσεις μας. Με τα επαχτίτικα παζάρια δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς. Βγήκαν πια από το κέντρο και μετακόμισαν στις παρυφές της πόλης, στην πανέμορφη παραλία του Γριμπόβου. Απόκτησαν πια και μια φολκλορική διάσταση και πλήθος επισκεπτών συρρέουν από την Πάτρα, το Μεσολόγγι, το Γαλαξίδι για να σεργιανίσουν και να χαζέψουν τα παζαριώτικα εκθέματα, να πιουν τον καφέ τους αγναντεύοντας τον Κορινθιακό και την Γέφυρα του Ρίου – Αντιρρίου και να δοκιμάσουν την ζεστή γουρνοπούλα. Θα ’ρθουν λοιπόν και φέτος απ’ τα χωριά μας για να ψωνίσουν οι παλιότεροι καταπώς ξέρανε και οι νεότεροι για να συνεχίσουν αταβιστικά ένα έθιμο που χαρακτήρισε τρεις συναπτούς αιώνες: «Σαν φτάσω στα παζάρια!»
