Ο αμφιλεγόμενος Ανδρέας Συγγρός και η μεγάλη χρηματιστηριακή απάτη που έστησε
Μία ημέρα σαν σήμερα, στις 13 Φεβρουαρίου 1899, πέθανε ο Ανδρέας Συγγρός ο πιο σκοτεινός και αμφιλεγόμενος από τους «εθνικούς ευεργέτες».
Αν κάνετε μία αναζήτηση στο διαδίκτυο (ή ακόμα καλύτερα σε κάποιο βιβλιοπωλείο) για τον Ανδρέα Συγγρό τότε το πιθανότερο είναι πως όταν τελειώσετε θα έχετε τη βεβαιότητα πως ψάχνατε για… δύο ανθρώπους.
Θα διαβάσετε για εκείνον πως ήταν «εθνικός ευεργέτης», πως ήταν καλός άνθρωπος, φιλάνθρωπος που έδινε βοήθεια σε όποιον του τη ζητούσε. Για τον ίδιο θα διαβάσετε πως ήταν ο «εθνικός κλέφτης», σκληρός άνθρωπος, τοκογλύφος και απατεώνας που κατέστρεψε πολλούς ανθρώπους.
Τι από τα δύο ήταν; Σίγουρα ήταν μια εξαιρετικά σκοτεινή προσωπικότητα που δεν δίσταζε να πατήσει επί πτωμάτων για να βγάλει κέρδος.
Την καλύτερη απάντηση σε αυτό το ερώτημα, ωστόσο, την είχε δώσει ο ιστορικός και δημοσιογράφος Τάσος Βουρνάς, ο οποίος είχε τονίσει πως ο Συγγρός «παρίστανε τον εθνικό ευεργέτη για να εξαγοράσει τις αμαρτίες του»!
«Άμα μυρισθώ επικερδή επιχείρησιν δεν αντέχω»
Στις 12 Οκτωβρίου του 1830, γεννήθηκε στο Πέρα της Κωνσταντινούπολης ο Ανδρέας Τσιγγρός. Αυτό ήταν το πραγματικό επίθετο του ανθρώπου που θα έμενε στην Ιστορία ως ο μεγαλύτερος ευεργέτης. Το Συγγρός είναι η εξευγενισμένη μορφή του πραγματικού του επιθέτου και την υιοθέτησε πολλά χρόνια αργότερα.
Ο πατέρας του, Δομένικος Τσιγγρός, ήθελε να δει τον γιο του να ακολουθεί τη δική του καριέρα. Ήθελε να τον καμαρώσει γιατρό. Ο νεαρός Ανδρέας, ωστόσο, είχε μια φυσική ροπή προς την επιχειρηματικότητα.
Όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του άρχισε να εργάζεται σε διάφορες επιχειρήσεις. Παρακολουθούσε τους εργοδότες του και κρατούσε τα θετικά τους στοιχεία. Το 1849 έγινε διευθυντικό στέλεχος της νεοσύστατης εταιρείας Βούρος, Δαμιανός και Σία, η οποία πραγματοποιούσε εισαγωγές και εξαγωγές προϊόντων προς και από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Σταδιακά ο Συγγρός άρχισε να αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη περιουσία. Από το 1863 και μετά ασχολήθηκε ενεργά με τον τραπεζικό τομέα και είδε τα χρήματα του να πολλαπλασιάζονται με φρενήρεις ρυθμούς. Είναι ενδεικτικό πως εκείνη τη χρονιά έδωσε δάνειο 6 εκατομμυρίων δραχμών στο… ελληνικό κράτος!
Το 1871 λίγο έλειψε να χρεοκοπήσει εξαιτίας του Γαλλο-Πρωσικού Πολέμου. Αποφάσισε να τα παίξει όλα για όλα προκειμένου να σώσει την περιουσία του και τα κατάφερε κάνοντας ριψοκίνδυνες χρηματιστηριακές κινήσεις. Την επόμενη χρονιά ίδρυσε τη Γενική Πιστωτική Τράπεζα. Το 1873 ήταν ο πρωταγωνιστής του πρώτου χρηματιστηριακού σκανδάλου στην Ελλάδα για το οποίο θα διαβάσετε αναλυτικά στη συνέχεια.
Από τότε μέχρι και την ημέρα που (ως ορκισμένος εργένης) παντρεύτηκε την καλή της καρδιάς του Ιφιγένεια Μαυροκορδάτου, ο Ανδρέας Συγγρός αντιμετωπιζόταν ως ο αδίστακτος επιχειρηματίας που δεν έχει την παραμικρή αναστολή μπροστά στο κέρδος.
Πέρα από αυτά, ωστόσο, ο Συγγρός αντιμετωπιζόταν και ως αδίστακτος… γυναικάς. Ήταν ένας από τους, πλέον, περιζήτητους εργένηδες της εποχής του. Οι «κακές γλώσσες» της εποχής, μάλιστα, έλεγαν πως είχε φτιάξει «φοβερό» δίδυμο με τον βασιλιά Γεώργιο και πως για τον λόγο αυτό εικάζεται πως είχε φτιάξει και τη βίλα του στο Φάληρο, εκεί που σήμερα στεγάζεται το Μουσείο της Πολεμικής Αεροπορίας.
Ο ίδιος ο Συγγρός, άλλωστε, δήλωνε φανατικός εργένης. Στα απομνημονεύματά του, μάλιστα, έγραφε ότι η απέχθειά του προς το γάμο ήταν αθεράπευτη και απέρριπτε τα συνοικέσια που του κανόνιζαν φίλοι του.
Όλα άλλαξαν, ωστόσο, το 1875 όταν γνώρισε σε μία χοροεσπερίδα στην Κωνσταντινούπολη την Ιφιγένεια Μαυροκορδάτου. «Το θάμβος και η έκπληξη όλων για το υπέροχο κάλλος αυτής δεν είχε όρια», έγραφε για εκείνη. Παντρεύτηκαν όταν η Ιφιγένεια Μαυροκορδάτου ήταν 33 ετών και εκείνος 45.
Η Ιφιγένεια, ωστόσο, δεν ήταν μόνο η γυναίκα που του «έκλεψε» την καρδιά αλλά και η γυναίκα που άλλαξε την εικόνα του. Σε αντίθεση με τον Συγγρό βοήθησε οικονομικά τους πάντες χωρίς να περιμένει ανταπόδοση. Κάθε φορά που η Ιφιγένεια ήθελε να κάνει μια δωρεά, ο Ανδρέας έβγαζε το καρνέ των επιταγών του και απλά υπέγραφε το ποσό που εκείνη του ζητούσε.
Όσο η δημόσια εικόνα του βελτιωνόταν τόσο μεγαλύτερες ήταν οι δωρεές του μέχρι που τελικά «έσβησε» εκείνο το τεράστιο χρηματιστηριακό σκάνδαλο (και πολλά άλλα οικονομικής φύσης αλλά μικρότερης έκτασης) και παρέμεινε η εικόνα του εθνικού ευεργέτη. Όπως είχε αναφέρει ο
Ο Ανδρέας Συγγρός πέθανε, μία ημέρα σαν σήμερα, το πρωί της 13ης Φεβρουαρίου 1899 μετά από καρδιακό επεισόδιο. Την επόμενη ημέρα στην κηδεία του, ο ίδιος ο βασιλιάς συνόδευσε το φέρετρο του στο Α’ Νεκροταφείο.
Η μεγαλύτερη χρηματιστηριακή «φούσκα» στην Ελλάδα
Όπως ήδη αναφέρθηκε, το 1873 ο Ανδρέας Συγγρός υπήρξε ο απόλυτος (αρνητικός) πρωταγωνιστής του πρώτου χρηματιστηριακού σκανδάλου στην Ελλάδα
Η ιστορία ξεκινάει όταν ένας Ιταλός, ο Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρι, που είχε γίνει πάμπλουτος εκμεταλλευόμενος τα απορρίμματα της μεταλλουργικής εργασίας (τις σκωρίες) σε Ισπανία και Ελλάδα.
Ο Σερπιέρι πήρε άδεια για να κάνει κάτι ανάλογο και στα μεταλλεία του Λαυρίου. Λέγεται πως επένδυσε πάνω από 15 εκατομμύρια χρυσές δραχμές. Βέβαια, ο Σερπιέρι δεν επένδυσε ένα τέτοιο ποσό χωρίς λόγο. Ήξερε πως στα διπλανά κτήματα υπήρχαν οι λεγόμενες εκβολάδες (επιφανειακά μεταλλεύματα από την αρχαιότητα).
Αυτό που ήξερε ο Σερπιέρι, δεν το ήξερε το ελληνικό κράτος και έτσι του παραχωρήθηκε και η συγκεκριμένη έκταση! Όταν αργότερα το έμαθε, το ελληνικό κράτος επιχείρησε (κάτω από την ασφυκτική πίεση της κοινής γνώμης) εντελώς άγαρμπα να «πετάξει» έξω τον Σερπιέρι. Επέβαλε, λοιπόν, 60% φορολογία στα καθαρά κέρδη του!
‘Έξαλλος ο Ιταλός επιχειρηματίας προσέφυγε στα διεθνή δικαστήρια και οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης απείλησαν την Ελλάδα με στρατιωτική επέμβαση αν δεν αλλάξει τον νόμο! Προκειμένου να αποφευχθεί ο πόλεμος το ελληνικό κράτος, θέλησε να αγοράσει από τον Σερπιέρι τα μεταλλεία. Το πόσο που αξίωσε ο Ιταλός, ωστόσο, ήταν τεράστιο και έτσι το κράτος έβαλε στο «παιχνίδι» τον Ανδρέα Συγγρό!
Ο Συγγρός είχε ακούσει τις φήμες πως στα μεταλλεία έχει εντοπιστεί χρυσός και φρόντισε να αξιοποιήσει στο έπακρο αυτή τη φήμη. Και είχε τους λόγους του.
Ο Έλληνας επιχειρηματίας ίδρυσε την «Ελληνική Λαυρίου» και εξαγόρασε την γαλλοϊταλική μεταλλευτική εταιρεία και με τους ανθρώπους του κατάφερε και έδωσε διαστάσεις «τσουνάμι» στις φήμες περί ύπαρξης χρυσού.
Ταυτόχρονα προχώρησε στη μετοχοποίηση της εταιρείας. Οι φήμες περί χρυσού εκτόξευσαν την τιμή αγοράς των μετοχών που αν και αρχικά κόστιζαν λιγότερο από 200 δραχμές έφτασαν να πωλούνται πάνω από 310 δραχμές!
Και να φανταστεί κανείς πως ο Συγγρός εξέδωσε εκατομμύρια νέες μετοχές ονομαστικής αξίας 200 δραχμών η κάθε μία όταν η πραγματική τους αξία δεν ξεπερνούσε τις 23 δραχμές!
Φτωχοί και πλούσιοι έπεσαν με τα «μούτρα» στην αγορά μετοχών. Σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής οι φτωχότεροι πωλούσαν τα χωράφια τους ή ακόμα και τα σπίτια τους για να αγοράσουν μετοχές. Λέγεται πως εκείνη την περίοδο «στέγνωσε» από μετρητά η αγορά της Αθήνας.
Ο Συγγρός, προκειμένου να μην κινήσει υποψίες, τον πρώτο χρόνο πλήρωνε από την τσέπη του το τοκομερίδιο.
Την επόμενη χρονιά η εταιρεία χρεοκόπησε και οδήγησε στην πτώχευση πολλούς μετόχους που είχαν εμπιστευτεί τα λεφτά τους στον Συγγρό! Η χώρα βυθίστηκε σε ένα οικονομικό (αλλά κυρίως) κοινωνικό σκάνδαλο.
Ο Συγγρός απέκτησε μια τεράστια περιουσία αλλά χιλιάδες Έλληνες (μικρο)επενδυτές οδηγήθηκαν στην οικονομική καταστροφή. Πολλοί από αυτούς, μάλιστα, αυτοκτόνησαν όταν διαπίστωσαν πως έχασαν την περιουσία τους.
Όσοι επέζησαν εκείνης της καταστροφής, άρχισαν να καταριούνται τον Συγγρό. «Όποιος περπατάει ανάμεσα στα γυαλιά, πρέπει να συνυπολογίζει και το ενδεχόμενο να προκαλέσει σπασίματα», τους απάντησε εκείνος.
Το φοβερότερο, πάντως, και ίσως άκρως… ελληνικό, είναι πως ο Ανδρέας Συγγρός έστησε τη μεγαλύτερη χρηματιστηριακή απάτη πριν καν ιδρυθεί οργανωμένο χρηματιστήριο στην Ελλάδα!
Το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών ιδρύθηκε επίσημα στις 30 Σεπτεμβρίου 1875 όταν επί κυβέρνησης του Αλεξάνδρου Κουμουνδούρου, δόθηκε η κυβερνητική έγκριση για τη σύσταση του.
Μέχρι τότε λειτουργούσε εντελώς ανεπίσημα μέσα στη «Λέσχη Εμπόρων των Αθηνών» που βρισκόταν πάνω από το ιστορικό καφενείο «Η Ωραία Ελλάς» στη συμβολή των οδών Ερμού και Αιόλου!
