Η προτομή του Παύλου Μπακογιάννη στο Θέρμο

Στον αύλειο χώρο του γυμνασίου του Θέρμου Αιτωλοακαρνανίας, συναντούμε μιαν ορειχάλκινη (κόκκινο μέταλλο) προτομή με θέμα τη μορφή του Παύλου Μπακογιάννη (Ευρυτανία,10.2.1935 – Αθήνα, 26.9.1989), δημοσιογράφου, πολιτικού και θύμα τρομοκρατικής ενέργειας.

Είναι φιλοτεχνημένη από τον γλύπτη Ευάγγελο Τύμπα (Αγρίνιο, 18.12.1984), το 2022, κατόπιν παραγγελίας από τον Ελληνοαμερικανό επιχειρηματία και παιδιόθεν φίλο του τιμώμενου, Πέτρο Γρομητσάρη, ο οποίος αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου τα έξοδα της ανέγερσής της.

Αποκαλύπτεται στις 22 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς, στο πλαίσιο λιτής πλην συγκινητικής τελετής, όπου παρευρέθηκαν, εκτός από τον γιο του, τον δήμαρχο Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη, και τη σύζυγό του Σία Κοσιώνη, ο ήδη αναφερθείς χορηγός του έργου, ο πρέσβης των Η.Π.Α. στην Ελλάδα George Τσούνης, η υφυπουργός Τουρισμού Σοφία Ζαχαράκη, ο αντιπρόεδρος της Βουλής Θανάσης Μπούρας, ο δήμαρχος του Θέρμου, Σπύρος Κωνσταντάρας, οι δήμαρχοι Καρπενησίου Ν. Σουλιώτης, Αγρινίου Γ. Παπαναστασίου και Ξηρομέρου Γ. Τριανταφυλλάκης, ο πρόεδρος του Ομίλου Unesco Πρέβεζας Ευάγγελος Κατσίμπρας, ο πρώην βουλευτής Ν.Δ. Δημοσθένης Τσιαμάκης, ο δημιουργός του έργου κ.ά. *

Αποτελώντας προσωπογραφική αποτύπωση του τιμώμενου σε μέση ηλικία, η προτομή μετρά διαστάσεις, που υπερβαίνουν ελαφρά τις συμβατές, αγγίζοντας το ύψος των 85 εκατοστών του μέτρου (85 Χ 55 Χ 35), και, πέραν της κεφαλής, εκτείνεται σε μεγάλο τμήμα του μπούστου, έχει τους βραχίονες σε λοξή απότμηση ψηλά, μόλις κάτω από τους ώμους, και στο κατώτερο σημείο, τέμνεται οριζόντια.

Εδράζεται σε τετράγωνη βάση σχεδόν μηδαμινού ύψους από το ίδιο υλικό, πάνω σε τρίβαθμο βάθρο από μάρμαρο Μεσολογγίου (χρώμα ανοιχτής ώχρας) και λιτού ορθογώνιου σχήματος, εν είδει τετράπλευρης στήλης, του οποίου οι δύο κατώτεροι αναβαθμοί είναι πλατύτεροι και πολύ χαμηλότεροι.

Στην εμπρόσθια όψη του βάθρου – ως μόνος διάκοσμος – σημειώνονται, με εγχάρακτο τρόπο και με κεφαλαία γράμματα στο χρώμα της προτομής, στοιχεία, που παραπέμπουν στην ταυτότητα του εικονιζόμενου:

ΠΑΥΛΟΣ
ΜΠΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ
1935 – 1989
ΜΑΘΗΤΗΣ
ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΘΕΡΜΟΥ
1947 – 1950

ενώ, στο κατώτερο σημείο της αριστερής του όψης – όπως βλέπει ο θεατής το έργο – αναγράφεται το ονοματεπώνυμο του γλύπτη και η ακριβής ημερομηνία και χρονολογία της αποκάλυψης του έργου,

ΤΟ ΕΡΓΟ ΕΠΟΙΗΣΕ
Ο ΓΛΥΠΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΤΥΜΠΑΣ
22.8.2022

Στη δεξιά, τέλος, όψη, αναφέρονται τα ονόματα του χορηγού του έργου καθώς και του δημάρχου επί της θητείας του οποίου το τελευταίο εγκαινιάστηκε· αντίστοιχα, ΠΕΤΡΟΣ ΓΡΟΜΗΤΣΑΡΗΣ και ΣΠΥΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ. Όπως πληροφορεί καθαρά η επιγραφή στην πρόσοψη της στήλης, η επιλογή του σημείου της τοποθέτησης του γλυπτού σε καμία περίπτωση δεν έγινε τυχαία αλλά σύμφωνα με κριτήρια ρεαλιστικής αφετηρίας, που άπτονται των βιογραφικών στοιχείων του τιμώμενου, ο οποίος φοίτησε στα γυμνασιακά μαθητικά του χρόνια στο συγκεκριμένο σχολείο.

Η μορφή αποδίδεται με ρεαλιστική διάθεση, εν τούτοις, η έμφαση, σε μια επιδίωξη αιχμαλώτισης του στιγμιαίου και χάριν μιας ψυχογραφικού επιπλέον χαρακτήρα απόπειρας προσέγγισης της, δίνεται στην έκφραση.

Έτσι, μέσα από μια μορφοπλαστική διαχείριση, ιδεαλιστικής και συνάμα ρομαντικής προέλευσης, – σχεδόν ιδιωματική της τέχνης του γλύπτη – ορισμένων φυσιογνωμικών χαρακτηριστικών, η μορφή παρεκκλίνει ελαφρά από το καθαρά παραστατικό και εικονιστικό – κάτι εμφανώς αντιληπτό εάν συγκριθεί το γλυπτό με φωτογραφίες εν ζωή του εικονιζόμενου – με συνέπεια, το εν γένει αποτέλεσμα να υπερβαίνει μια συμβατή ρεαλιστική απεικόνιση και το έργο να κερδίζει σε έκφραση και σε εσωτερική, ουσιαστική αλήθεια.

Με τον τρόπο αυτό, ο γλύπτης επιτυγχάνει την απόλυτη ανάδειξη της στιγμής, η τιμώμενη προσωπικότητα αποκτά ψυχική δυναμική, επιπλέον, προβάλλονται βασικά στοιχεία της ιδιοσυγκρασίας της.

Εδώ, ο δημιουργός θέλησε να εστιάσει μάλλον σε μια ήπια και χαλαρή στιγμή, εμπνευσμένη από την απλή καθημερινότητα του εικονιζόμενου, παρά να τονίσει τον δυναμισμό και την αγωνιστική εγρήγορση του πολιτικού και δημοσιογράφου.

Το διακριτικό, πλην αβίαστο, πηγαίο χαμόγελο, που διαγράφεται στα μισάνοιχτα χείλη του, προσδίδει στην όψη του πραότητα και περίσσεια μειλιχιότητα, μαρτυρώντας καλοσύνη και ζεστασιά ψυχής καθώς και πνεύμα συγκατάβασης και ομόνοιας, καθιστώντας τον αυτόματα συμπαθή στον διερχόμενο θεατή, ενώ ταυτόχρονα καταδεικνύει επικοινωνιακή διάθεση, όλα στοιχεία που οπωσδήποτε τον χαρακτήριζαν.

Ωστόσο, τη σμιλευτική προσοχή, διεκδικεί το βλέμμα του, το οποίο δεν είναι απλανές και άψυχο όπως εκείνο των αρχαιοελληνικών επιτύμβιων γλυπτών μορφών – επίσης νεκρών – των κλασικών χρόνων, αλλά, αντίθετα, αρκετά έντονο – ”ζωντανό”, θα έλεγε κανείς – και, γεμάτο από εσωτερική φλόγα και οραματισμό, κοιτάει ίσια μπροστά, ερμηνεύοντας μιαν απαρέγκλιτα πιστή προσήλωση στα μελλοντικά σχέδια – οράματα – που είχε, κυρίως για την ευρύτερη γενέτειρα περιοχή του, καθώς και στην ελπίδα του στο μέλλον, στις επερχόμενες γενιές.

Ταυτόχρονα, στην εν γένει όψη του, υποφώσκουν μια ελαφρά θλίψη, ένα σκεπτικό ύφος και μια μελαγχολική διάθεση, ωσάν η μορφή να αποζητά να εκφράσει ένα παράπονο, ένα γιατί, πολύ ανθρώπινο και απόλυτα δικαιολογημένο, για την άδικη μοιραία επίθεση που δέχτηκε και τη μη υλοποίηση των οραμάτων – στόχων, που ονειρευόταν και δρομολογούσε. Στη συγκεκριμένη επιλογή του καλλιτέχνη, συσχετίζεται άρρηκτα ιστορική αλήθεια με γλυπτικό πεπραγμένο.

Ο δημιουργός επιχειρεί, και το επιτυγχάνει έξοχα, να απαθανατίσει τον τιμώμενο μάλλον σε οικεία, καθημερινή στιγμή, εν μέσω φιλικής, μετριοπαθούς και ευχάριστης συνδιαλλαγής με ανθρώπους και για θέματα της γενέτειράς του, μορφοποιώντας έτσι, συγχρόνως, και μια ακριβή ενθύμηση, που διατηρεί από τα παιδικά του χρόνια ο γιος του και την καταθέτει,” Έτσι μιλούσε ο πατέρας μου για το Θέρμο και τον θυμάμαι να γελάει και να λάμπει ολόκληρος ”. **

Το παρόν στέκει επάξια ανάμεσα στα γλυπτά που κοσμούν τους εν γένει υπαίθριους κοινόχρηστους χώρους του νομού Αιτωλοακαρνανίας, αποκτώντας επιπλέον μια σημαντική θέση στη μακρόχρονη χορεία των προτομών επιφανών προσωπικοτήτων της πολιτικής, των γραμμάτων και της τέχνης, η οποία κάνει αισθητή την παρουσία της στη νεοελληνική γλυπτική κυρίως από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, και, διατρέχοντας όλο τον 20ό, επεκτείνεται, με το παρόν και αρκετά άλλα, επίσης πολύ πρόσφατα, έως το πρώτο τέταρτο του τρέχοντος 21ου αιώνα.

* πηγή πληροφόρησης : agrinionews.gr , 23.8.2022 . 

** απόσπασμα από την ομιλία του δημάρχου Αθηναίων, 

που εκφωνήθηκε στην τελετή των αποκαλυπτηρίων 

του γλυπτού, πηγή : lifo.gr, 23.8.2022 .

Η γράφουσα απευθύνει θερμές και ειλικρινείς ευχαριστίες για την πολύτιμη βοήθειά τους στον γλύπτη Ευάγγελο Τύμπα, τον δήμαρχο Θέρμου Σπύρο Κωνσταντάρα και τη Γεωργία Γραμματίκα, ειδική συνεργάτιδα δημάρχου στον εν λόγω δήμο. 

Αντουανέττα Λογίου – Μπουρή 

φιλόλογος – ιστορ. της τέχνης 

MALingu., MALettres, MAHA, PhD.