Η πολυθρύλητη Ναυμαχία του Γέροντα και ο ιδιοφυής Ανδρέας Μιαούλης

Οι μάχες στα Δερβενάκια και στο Βαλτέτσι, η εκστρατεία κατά του Δράμαλη, η πολιορκία και η Έξοδος του Μεσολογγίου, η Άλωση της Τριπολιτσάς.

Σε κάθε αφιέρωμα για την Επανάσταση του 1821 είναι πιθανότερο να ακούσετε, να δείτε ή να διαβάσετε για μία από αυτές τις μάχες, παρά για μία από τις σημαντικότερες ναυτικές επιχειρήσεις που έγιναν εκείνα τα χρόνια.

Η πολυθρύλητη ναυμαχία του Γέροντα είναι μία από αυτές. Έγινε μια ημέρα σαν σήμερα, στις 29 Αυγούστου του 1824. Εκεί, απέναντι από τους Λειψούς και τη Λέρο, ο Ανδρέας Μιαούλης με 70 πλοία διέλυσε τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο που διέθετε πάνω από 250 πλοία!

Ήταν μία περίλαμπρη και τεράστια σε σημασία νίκη αφού καθυστέρησε την απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο.

Ήταν τόσο τεράστια εκείνη νίκη του Μιαούλη που προκάλεσε αίσθηση σε ολόκληρη την Ευρώπη και «ανάγκασε» τον Γάλλο ναύαρχο Εντμόν Ζιριέν ντε λα Γκραβιέρ να πει: «Η ναυτική ιστορία ίσως να μην έχει σελίδα περισσότερο ενδιαφέρουσα από αυτήν για έναν ναυτικό».

Πώς φτάσαμε στη Ναυμαχία του Γέροντα

Με την Ελληνική Επανάσταση να βρίσκεται στον τρίτο της χρόνο, να έχει χάσει την αρχική της φλόγα και ορμή και τους Έλληνες να έχουν στραφεί ο ένας εναντίον του άλλου, ο Σουλτάνος αποφασίζει να ρίξει όλα του τα όπλα στη μάχη και να τελειώνει μία και καλή με το συγκεκριμένο «πρόβλημα».

Ζήτησε τη βοήθεια του de facto κυβερνήτη της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή Πασά προκειμένου να καταπνίξει στο αίμα την Επανάσταση. Ο Μεχμέτ Αλή έδωσε εντολή στον γιο του, τον Ιμπράημ, να πάει στην Ελλάδα και να μην αφήσει… πέτρα πάνω στην πέτρα.

Σύμφωνα με το σχέδιο του, γεννημένου στην Καβάλα το 1769, Μεχμέτ Αλή Πασά προκειμένου να γίνει αυτό θα έπρεπε να καταστραφούν διαδοχικά η Σάμος, η Ύδρα και οι Σπέτσες και ταυτόχρονα να χρησιμοποιηθεί η Κρήτη σαν ορμητήριο για την κατάληψη της Πελοποννήσου.

Τι θα κέρδιζε από αυτή την επιτυχία; Ο Σουλτάνος του είχε υποσχεθεί πως αν καταστείλει την Επανάσταση των Ελλήνων τότε θα του δώσει και την Πελοπόννησο και την Κρήτη!

Το δέλεαρ ήταν μεγάλος και ο Αιγύπτιος ηγέτης ρίχτηκε με πάθος στον σχεδιασμό της όλης επιχείρησης.

Από την άλλη πλευρά, οι Έλληνες, περνούσαν δύσκολες ώρες. Πέρα από τη διχόνοια υπήρχαν και οι πρόσφατες καταστροφές στην Κάσο και τα Ψαρά (Μάιος και Ιούνιος του 1824, αντίστοιχα) αλλά και καταστολή της επανάστασης στην Κρήτη, που είχαν ρίξει το ηθικό στα τάρταρα.

Όταν ο Τούρκος ναύαρχος Χοσρέφ Πασάς επιχείρησε την κατάληψη της Σάμου, ωστόσο, όλα άλλαξαν. Οι Έλληνες κατάλαβαν πως στα νερά του ανατολικού Αιγαίου θα δοθεί η επόμενη μεγάλη μάχη και άρχισαν τις προετοιμασίες.

Υδραίικα, σπετσιώτικα και ψαριανά πλοία, αφού νίκησαν σε εκείνη τη ναυμαχία και έσωσαν τη Σάμο, αναθάρρησαν και ετοίμασαν τις επόμενες κινήσεις τους.

Αντίθετα, ο Χοσρέφ Πασάς μη έχοντας τι άλλο να κάνει, αναγκάστηκε να «λουφάξει» στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Κω και την Αλικαρνασσό και περίμενε να έρθουν οι ενισχύσεις από την Αίγυπτο με επικεφαλής τον Ιμπραήμ Πασά.

Οι ενισχύσεις έφτασαν τελικά στις 19 Αυγούστου και ουσιαστικά από τότε ξεκινάει και η Ναυμαχία του Γέροντα. Οι πρώτοι κανονιοβολισμοί ξεκίνησαν σχεδόν αμέσως αν και στην πραγματικότητα οι πρώτες σοβαρές αψιμαχίες ανάμεσα στους δυο στόλους ξεκίνησαν από τις 24 Αυγούστου.

Εκείνη η πρώτη σοβαρή αψιμαχία ξεκίνησε το πρωί και ολοκληρώθηκε νωρίς το βράδυ με τους Έλληνες να πανηγυρίζουν μία πρώτη νίκη και τους τουρκοαιγύπτιους να αναγκάζονται σε φυγή προκειμένου να ανασυνταχθούν.

Ο Ανδρέας Μιαούλης, αργότερα, χαρακτήρισε «απλή δοκιμή των δυο δυνάμεων» τα όσα έγιναν εκείνη την ημέρα. Και, όπως αποδείχθηκε, δεν είχε καθόλου άδικο.

Κάπως έτσι, οι δυο αντιμαχόμενες πλευρές ετοιμάζονταν για την πιο κρίσιμη μάχη. Από τη μία ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος με τα 250 πλοία, τους 50.000 ναύτες και τα 2.500 πυροβόλα και από την άλλη ο ελληνικός στόλος με τα 70 πλοία, τα 800 πυροβόλα και τους σαφώς λιγότερους άνδρες.

Ο ιδιοφυής Ανδρέας Μιαούλης που έκρινε τη ναυμαχία

Ήταν Παρασκευή 29 Αυγούστου. Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος με το «καλημέρα» επιχείρησε να περικυκλώσει τα ελληνικά πυρπολικά. Αν το είχαν καταφέρει είναι δεδομένο πως η ναυμαχία θα είχε τελειώσει γρήγορα, με τα αποτελέσματα να είναι καταστροφικά για τους Έλληνες.

Ο Μιαούλης γρήγορα διαπίστωσε πως αν ο ελληνικός στόλος παρέμενε στο σημείο και με τον άνεμο να μην είναι καθόλου ευνοϊκός, τότε θα οδηγούταν σε μία ανοιχτή μάχη με τον – υπέρτερο ποιοτικά και ποσοτικά – τουρκοαιγυπτιακό στόλο και άρα η ήττα ήταν κάτι περισσότερο από δεδομένη.

Έδωσε εντολή να μετακινηθούν όσα πλοία μπορούσαν στον κόλπο του Γέροντα, προκειμένου να παραμείνουν εκεί ως εφεδρείες με την ελπίδα πως σύντομα ο αέρας θα «γυρίσει».

Στον κόλπο του Γέροντα έφτασαν εννέα πλοία και δυο πυρπολικά. Όλα τα υπόλοιπα απλά κέρδιζαν χρόνο.

Κάποια στιγμή ο αέρας «γύρισε», έγινε ευνοϊκός για τον ελληνικό στόλο και ο Μιαούλης δεν άφησε την ευκαιρία να πάει χαμένη. Έστειλε τα πλοία και τα πυρπολικά που είχε στον κόλπο του Γέροντα ανάμεσα στα πλοία του τουρκοαιγυπτιακού στόλου που πλέον δεν είχαν να αντιμετωπίσουν τους εχθρούς σε παράταξη απέναντι τους αλλά… ανάμεσα τους.

Οι αρχηγοί του τουρκοαιγυπτιακού στόλου ήταν ο Αιγύπτιος Ισμαήλ Γιβραλτάρ και ο Τούρκος Χοσρέφ Πασάς που έδωσαν αμέσως εντολή στις δυνάμεις τους να «σπάσουν» στα δυο προκειμένου να εγκλωβίσουν τον ελληνικό στόλο στη μέση.

Αυτή η απόφαση, ωστόσο, τους γύρισε «μπούμερανγκ». Όταν ο ιδιοφυής Ανδρέας Μιαούλης είδε πως ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος χωρίζεται στα δυο, είπε «ευχαριστώ» για το… δώρο που του έκαναν οι αντίπαλοι αξιωματικοί και επιτέθηκε με όσες δυνάμεις είχε στον κομμένο στα δυο τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Οι κανονιοβολισμοί της ελληνικής πλευράς ήταν καταιγιστικοί.

Παράλληλα, τα πυρπολικά έκαναν ότι ήθελαν στο «κέντρο» της ναυμαχίας. Οι Υδραίοι, μάλιστα, κατάφεραν και έστειλαν στον βυθό του Αιγαίου μία τυνησιακή φρεγάτα που είχε 1.100 άνδρες και 44 κανόνια! Λέγεται πως σκοτώθηκαν περίπου 900 άτομα από το πλήρωμα της φρεγάτας ενώ ο διοικητής της τυνησιακής μοίρας που επέβαινε σε αυτή πιάστηκε αιχμάλωτος.

Αλλά και οι Σπετσιώτες δεν πήγαιναν πίσω. Ο μπουρλοτιέρης Λάζαρος Μουσιός (ή Μουσούς) κατάφερε και «κόλλησε» με το πυρπολικό του πάνω σε ένα αιγυπτιακό πλοίο. Οι 300 ναύτες που υπήρχαν σε αυτό, έπεσαν στη θάλασσα τρομοκρατημένοι και το πλοίο ακυβέρνητο, πλέον, παρασύρθηκε από το ρεύμα και λίγο αργότερα ανατινάχθηκε.

Όσο η ώρα περνούσε, Τούρκοι και Αιγύπτιοι αξιωματικοί διαπίστωναν πως η ναυμαχία είχε κριθεί οριστικά υπέρ των Ελλήνων και έτσι το μόνο που τους ένοιαζε, πλέον, ήταν να καταφέρουν να διασωθούν.

Όταν νύχτωσε ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος, ηττημένος, αποτραβήχτηκε προς την Κω, ενώ ο ελληνικός παρέμεινε στον κόλπο του Γέροντα. Ενδεικτικό της πανωλεθρίας που υπέστησαν οι τουρκοαιγύπτιοι είναι πως περίπου στις 9 το βράδυ και ενώ η ναυμαχία είχε τελειώσει, η ναυαρχίδα των Αιγυπτίων στην οποία, μάλιστα, επέβαινε και ο Ιμπράημ αναγκάστηκε να σβήσει τους φανούς της προκειμένου να πλεύσει απαρατήρητη σε κοντινή απόσταση από τα ελληνικά πλοία!

Νίκος Δεμισιώτης – reader.gr