Η αιματοβαμμένη γέννηση της εργατικής Πρωτομαγιάς
Σαν σήμερα το 1886, η εργατική τάξη των Ηνωμένων Πολιτειών συγκρούεται μετωπικά με την πιο σκληρή μορφή του καπιταλισμού στην Πλατεία Χέιμαρκετ του Σικάγο, διεκδικώντας το αυτονόητο: οκτώ ώρες δουλειά, οκτώ ώρες ανάπαυση, οκτώ ώρες ύπνο.
Μέχρι τότε, οι εργάτες ξεζουμίζονταν με βάρδιες 12 έως 18 ωρών και μηδενικά δικαιώματα. Μέσα σε λίγες μέρες η εξέγερση πνίγεται στο αίμα, και μαζί με τους νεκρούς εργάτες, οδηγούνται στην αγχόνη και οι πρωτεργάτες του κινήματος, μέσα από μια δίκη-παρωδία που ακόμη και Αμερικανοί νομικοί χαρακτήρισαν ως μια από τις πιο κραυγαλέες περιπτώσεις κακοδικίας στην ιστορία των ΗΠΑ.
Το αίμα του Σικάγο γίνεται πυρσός. Τρία χρόνια αργότερα, στις 14 Ιουλίου 1889, η Β΄ Σοσιαλιστική Διεθνής αποφασίζει στο Παρίσι να καθιερώσει την 1η Μαΐου ως παγκόσμια ημέρα των εργατών, τιμώντας τους «μάρτυρες της Χέιμαρκετ». Η Πρωτομαγιά παύει να είναι απλώς μια μέρα για λουλούδια. Γίνεται σύμβολο αντίστασης.
Η πρώτη απεργία στον ελλαδικό χώρο καταγράφεται μόλις δύο χρόνια αργότερα, το 1888, στη Δράμα – τότε ακόμα υπό οθωμανική κυριαρχία. Οι καπνεργάτες ζητούν το δεκάωρο, τη στιγμή που δουλεύουν 12 και 13 ώρες την ημέρα. Είναι η πρώτη σπίθα στο ντόπιο καζάνι.
Το 1893, ο Σταύρος Καλλέργης, σοσιαλιστής και ριζοσπάστης, διοργανώνει την πρώτη συγκέντρωση της Πρωτομαγιάς στην Αθήνα. Δύο χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώνονται στο Παναθηναϊκό Στάδιο, ζητώντας το 8ωρο και την κυριακάτικη αργία. Την επόμενη χρονιά, οι συμμετοχές αυξάνονται. Τα αιτήματα πολλαπλασιάζονται: απαγόρευση της παιδικής εργασίας, σύνταξη στα εργατικά ατυχήματα, κατάργηση της θανατικής ποινής. Και φυσικά, έρχονται οι διώξεις, οι συλλήψεις, οι απαγορεύσεις.
Το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα γνωρίζει και σιωπές. Πολέμους, εμφυλίους, εθνικούς διχασμούς. Το 1919, ένα χρόνο μετά την ίδρυση της ΓΣΕΕ, η Πρωτομαγιά επανέρχεται δυναμικά. Κι ύστερα, το 1924, η πρώτη ματωμένη Πρωτομαγιά στην Ελλάδα, με τον εργάτη Σωτήρη Παρασκευαΐδη να πέφτει νεκρός στην πλατεία Κοτζιά από τις σφαίρες της αστυνομίας.
Το 1936, στη Θεσσαλονίκη, είναι η σειρά των καπνεργατών. Μέσα σε λίγες ημέρες, η απεργία εξαπλώνεται σε όλη τη βόρεια Ελλάδα. Στις 9 Μαΐου, ο Τάσος Τούσης πέφτει νεκρός στη Βενιζέλου. Η φωτογραφία της μάνας του, σκυμμένη πάνω από το νεκρό σώμα, ενέπνευσε στον Γιάννη Ρίτσο τον «Επιτάφιο».
Όλα όμως κορυφώνονται την Πρωτομαγιά του 1944. Είναι τότε που 200 κομμουνιστές κρατούμενοι από την Ακροναυπλία και την Ανάφη οδηγούνται στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής και εκτελούνται από τους ναζί, ως αντίποινα για τη δολοφονία Γερμανών στρατιωτικών από τον ΕΛΑΣ. Η εκτέλεση γίνεται σε ομάδες των 20. Τραγουδούν την «Μασσαλιώτιδα», τη «Διεθνή», τον Εθνικό Ύμνο. Στα στερνά τους γράφουν σημειώματα που τα ρίχνουν στον δρόμο για να τα μαζέψει ο κόσμος. Τα πτώματα στοιβάζονται, μεταφέρονται με σκουπιδιάρικα. Οι δρόμοι βάφονται κόκκινοι. Το αίμα τους γίνεται ρίζα. Μνήμη. Κι από τότε, κάθε Πρωτομαγιά, το Σκοπευτήριο είναι τόπος ιερός.
Η εργατική Πρωτομαγιά, από το Σικάγο ως την Καισαριανή, δεν είναι γιορτή, δεν είναι αργία. Είναι απεργία. Είναι μνήμη, αίμα και αγώνας, ένα παγκόσμιο σύμβολο του εργατικού κινήματος.
