Διογένους αλεκτρυών: Μία προσέγγιση της επίκαιρης «σχιζοειδούς… φρασεολογίας»

Γράφει ο Ηλίας Δ. Ντζάνης, γεωπόνος

Δεν έχει αποσαφηνιστεί αν ήταν αλέκτωρ ή αλεκτορίς το ξεπουπουλιασμένο ορνίθιον, που ο Διογένης άφησε στην αγορά ή στην Ακαδημία για να απαντήσει στον ορισμό που έδωσε ο Πλάτων για τον άνθρωπο, ως «ζώον δίπουν άπτερον».

Επίσης, επειδή, όπως αναφέρεται στο Πλάτωνος «Συμπόσιον» (Μετάφραση Ιωάννου Συκουτρή, εκδ. ¨ΕΣΤΙΑ¨, 1998) τα γένη των ανθρώπων ήταν τρία και επειδή δεν γνωρίζω αν και στα πτηνά υπήρχαν τρία γένη, προτίμησα το όνομα (ο,η) αλεκτρυών που περιλαμβάνει και το άρρεν και το θήλυ γένος για να είμαι στο πνεύμα των τελευταίων ετών σχετικά με την φυλογενετική πορεία του ανθρώπινου είδους. Ακόμη είναι άγνωστον, αν και τον Διογένη απασχόλησε το πρόβλημα αυτό. Όμως με την ενέργεια αυτή ο Διογένης σίγουρα έκανε μια λιτή ¨εικονική¨ επίδειξη περιγραφής για το έως πού μπορεί να φτάσει ο παραλογισμός, όταν οι άνθρωποι εκφέρουν την μισή αλήθεια ή όταν στον καθημερινό τους λόγο επιχειρούν λογικά άλματα. Με το ιστορικό αυτό ανέκδοτο ως εισαγωγή, αγαπητοί αναγνώστες θα προσπαθήσω με το παρόν άρθρο να σας εισάγω σε ένα κοινωνικό φαινόμενο, που ένας άλλος σύγχρονος κυνικός, καλή του ώρα, χαρακτήρισε ως «σχιζοφρανοβλαβίωση».

Λοιπόν, σε κάθε εποχή δημιουργείται μία γενική εικόνα της κοινωνίας, αυτό που ονομάζουμε περιρρέουσα ατμόσφαιρα, εξ αιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας. Το πως λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα διαχρονικό πρόβλημα χωρίς να έχει λυθεί και διερευνηθεί πλήρως. Ούτε οι κανόνες του νοείν, που έχει καθιερώσει η Λογική Επιστήμη έχουν γίνει κοινό κτήμα για τον πολύ κόσμο. Άλλωστε και η Λογική ως μάθημα θεωρήθηκε απαρχαιωμένο και έχει προ πολλών ετών καταργηθεί στα σχολεία. Νομίζω ακόμη, πως θα είναι μάταιο να αναζητήσω όλους τους λειτουργικούς νόμους και κανόνες του λογικώς σκέπτεσθαι, αφού και οι λεγόμενες νευροεπιστήμες συνεχώς εξελίσσονται και είναι ανέφικτο να τις παρακολουθήσουν οι κοινοί θνητοί. Η τεχνητή νοημοσύνη ίσως μπορέσει να μας λύσει το ζήτημα αυτό, αν δεν μας μπερδέψει περισσότερο. Εγώ εμπειρικά και μόνο γνωρίζω, πως ένα αντικείμενο μαύρο δεν μπορεί να είναι την ίδια στιγμή και άσπρο ή, όταν έχουμε λιακάδα δεν μπορεί να είναι νύχτα. Ακόμη-ακόμη δεν μπορεί, δεν είναι δυνατόν, ένας απένταρος να μοιράζει εκατομμύρια. Απλά πράγματα.

Με μια θαυμαστή απλότητα, αλλά με διαφορετικές αφετηρίες σκέψεων, αντιμετωπίζει ο καθημερινός άνθρωπος τα γενικά ζητήματα της επιστήμης, όπου δεν έχει τις ειδικές γνώσεις. Ο κοσμάκης λοιπόν δεν έχει καμία σύγχυση ή σκοτούρα για τις σχέσεις επιστήμης και θρησκείας. Όταν θέλει να λύσει τα καθημερινά πρακτικά του προβλήματα καταφεύγει στη επιστήμη και την τεχνολογία. Ό, τι άλλο είναι έξω από αυτά και έξω από τις δυνατότητες να το επηρεάσει η επιστήμη, το έχει εναποθέσει στο Θεό ή κάποιοι άλλοι στη θεά τύχη. Τέλος με την ίδια απλή θεώρηση και εντελώς εμπειρικά αντιμετωπίζει και τα κοινωνικά και τα οικονομικά και τα πολιτικά και τα ιστορικά θέματα. Θυμίζω πως για την απλότητα της σκέψης και της εκφοράς της μίλησε και ο Richard Feynman, φυσικός, ένα από τα μεγαλύτερα πνεύματα του 20ου αιώνα, (ίσως και πιο μεγάλο από τον Αϊνστάιν λένε μερικοί), που είχε διατυπώσει την άποψη πως το δυσκολότερο πράγμα στη δουλειά σου είναι να κάνεις τα θέματα τόσο απλά (όχι απλοϊκά), ώστε να τα καταλαβαίνει και η αγράμματη γιαγιά σου. Όσοι λοιπόν καταφεύγουν σε ακατάσχετους βερμπαλισμούς και σε δικολαβίστικες περικοκλάδες ας θυμούνται αυτή τη ρήση, γιατί τις πιο πολλές φορές μάλλον δεν γνωρίζουν τι λένε.

Με αυτές τις σκέψεις, και στη βάση ενός κοινού ορθολογισμού με ελάχιστες αξιωματικές αλήθειες, ας δούμε μερικές από τις καθημερινές ανθρώπινες αντιφατικές συμπεριφορές και αντιλήψεις, που ο αγαθόψυχος τραγουδοποιός Νικόλας Άσιμος (Τον ξεχάσαμε!. Είναι όμως πολλές φορές επίκαιρος) χαρακτήρισε ως «σχιζοφρενοβλαβίωση» για να δείξει την φρεναπάτη μέσα στην οποία θελημένα ή αθέλητα βυθίζονται οι άνθρωποι. Τον χαρακτηρισμό αυτό βρίσκω ιδιαίτερα χρήσιμο να τον γνωρίζουν οι ηγεσίες μας (πολιτικές, πνευματικές? θρησκευτικές, οικονομίες κ.α.) και οι λεγόμενες ελίτ.

Ο κάθε αναγνώστης μας όμως θα διερωτηθεί, γιατί αυτή η λογική απλότητα στη σκέψη, για την οποία μιλάμε, πολλές φορές χάνεται στη δίνη της καθημερινότητας? Είναι ένα ερώτημα που ξεκινάει από πολύ παλιά και έχει απασχολήσει κυρίως αυτούς που λέμε πολιτικούς φιλόσοφους. Εμείς απλά θα περιγράψουμε αυτή την απώλεια ή την αποφυγή της ορθολογικής σκέψης με καθημερινά παραδείγματα αποφεύγοντας να την ερμηνεύσουμε, γιατί αυτό είναι «αλλουνού παππά ευαγγέλιο».
Θα αρχίσω από κάτι που είναι πολύ επίκαιρο. Από τις πολιτικές ηγεσίες, από τις οποίες εξαρτάται η καθημερινή μας ζωή, αλλά πολλά από τα παρακάτω αφορούν και τις άλλες ηγεσίες ή «ελίτες».

Ο πρώτος και συνηθέστερος παραλογισμός βρίσκεται στις υποσχέσεις όλων ανεξαιρέτως των πολιτικών.
• Όλοι λοιπόν υπόσχονται μείωση φόρων και φοροαπαλλαγές και ταυτόχρονα υπόσχονται παροχές και έργα.
Κανείς όμως δεν τους ρωτά πως θα γίνουν τα έργα και πως θα δοθούν παροχές και αυξήσεις με μειωμένα έσοδα, αφού οι φοροαπαλλαγές και η κατάργηση των φόρων κατά κανόνα οδηγεί σε συρρίκνωση των κρατικών εσόδων. Εκτός και, αν μειώνοντας τους φόρους όλοι οι Έλληνες με την φιλοπατρία που τους διακρίνει θα τρέχουν να πληρώσουν τους φόρους τους. Το έχουν δείξει άλλωστε σε όλη τη νεώτερη ιστορία του ελληνικού κράτους. Και αν δεν? …. Από πού θα βρεθούν οι αναγκαίοι πόροι? Μέχρι τώρα μόνο το μάννα έπεσε από τον ουρανό. Βροχή χρημάτων μέχρι σήμερα δεν έχει καταγραφεί στη ιστορία του ανθρώπου. Υπάρχουν επίσης η κοπή νομίσματος και ο δανεισμός. Μετά την είσοδό μας στην νομισματική ένωση το Νομισματοκοπείο σκούριασε. Αλλά κι αν το βάλουμε μπροστά και κόβει αβέρτα πάγκα πληθωριστικό χρήμα, μάλλον κατοχικά δισεκατομμύρια θα έχουμε. Την άλλη πηγή, τον δανεισμό, την ζήσαμε πρόσφατα και γνωρίζουμε που οδηγεί: σε μεγαλύτερη εξάρτηση και σε ακόμα χειρότερη φτωχοποίηση των φτωχών. Τέλος, μία ευρεία κατηγορία κλάδων για ακόμα μεγαλύτερη φορολόγηση είναι οι ελεύθεροι επαγγελματίες, οι έμποροι, οι μεγάλες επιχειρήσεις, οι βιομήχανοι, οι εφοπλιστές και όλοι οι του μεγάλου κεφαλαίου. Έτσι διακηρύσσουν οι θιασώτες των θαυματουργών λύσεων.

Ας διερευνήσουμε όμως με συντομία όλες αυτές τις πηγές. Στην Ελλάδα ζούμε και όλους αυτούς, που θα φορολογήσουμε τους ζούμε καθημερινά και όλοι ζητάνε λίγους φόρους, κίνητρα, ενισχύσεις κ.α. Δεν διαφέρουν από όλους τους άλλους Έλληνες. Αλλά ας μην παριστάνουμε και όλοι εμείς τους αγίους. Δυστυχώς, όποιος δεν μπορεί δεν φοροδιαφεύγει.

Αγαπητοί συμπολίτες, οι άνθρωποι σε όλες τις εποχές και σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γής μηχανεύονται τρόπους και γνωρίζουν να κλέβουν ακόμα και στα πιο σκληρά καθεστώτα. Να θυμηθούμε την φυγή κεφαλαίων στις πρώην κομμουνιστικές χώρες, όπου μετά την πτώση του συστήματος αυτού ξεφύτρωσαν εν μιά νυκτί ολιγάρχες και κόκκινοι εφοπλιστές? 70 χρόνια σοσιαλιστικής παιδείας και ελέγχων που πήγαν? Μελαγχολία!
Τελικά μένουν όσοι δεν μπορούν να ξεφύγουν από την εφορία για να πληρωθούν οι όποιες παροχές του κράτους μέσω της άμεσης ή της έμμεσης φορολογίας. Η τελευταία μάλιστα, η έμμεση, στο φινάλε καταλήγει σε μεγαλύτερη αφαίμαξη των μικρών εισοδημάτων και σε φτωχοποίηση. Συμπερασματικά λοιπόν τι δηλοί ο μύθος? Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς θα πρέπει να προσδιορίσουμε τις πηγές των εσόδων, να μετράμε τις εισπράξεις και τότε να λέμε πως και που θα τα διανείμουμε. Διαφορετικά, η είμαστε ανίδεοι, η κοροϊδεύουμε τον κόσμο, ή έχουμε ¨τρικυμία εν κρανίω¨.

• Άλλοι δύο μεγάλοι τομείς της ζωής μας για τους οποίους οι πολιτικοί μας ταγοί υπόσχονται θαύματα (όπως είναι γνωστό θαύμα είναι η αντιστροφή των νόμων της φύσης) είναι η παιδεία και η υγεία.
Και εδώ πανηγύρι. Δωρεάν παιδεία, λίγος κόπος, όχι πολλές γνώσεις, – υπάρχει και το διαδίκτυο με τις μηχανές αναζήτησης που μας πληροφορούν τα πάντα – πανεπιστημιακή εκπαίδευση σε όλους, κρατική εργασία σε κάθε πτυχιούχο, Πανεπιστήμιο σε κάθε πόλη και τόσα άλλα. Από την άλλη μεριά, δωρεάν υψηλού επιπέδου υγειονομική περίθαλψη σε όλους, υψηλές παροχές στους υγειονομικούς, εξοπλισμός νοσοκομείων τελευταίας τεχνολογίας, κ.ο.κ.ε.. Από πού όμως θα βρεθούν οι πόροι για να καλυφθούν οι ανάγκες αυτές, όταν τις ίδιες δωρεάν παροχές υπόσχονται και για την υγεία και για τις μεταφορές και για έργα υποδομής και για κάθε αίτημα?
Ας σκεφτούμε λίγο ένα-ένα τα παραπάνω.

– Όλοι στα πανεπιστήμια. Δωρεάν παιδεία για όλους ανεξαρτήτως εισοδήματος.
Πρώτα, όλοι ανεξαρτήτως γνώσεων και κλίσεως στα πανεπιστήμια. Κάθε ελληνόπαις και πτυχίο. Πτυχιούχοι αγράμματοι? Δεν πειράζει. Θα διοριστούν στο κράτος. Δωρεάν παιδεία για όλους. Ακούγεται πολύ ευχάριστα αυτό. Ας γιατί να μην πληρώνουν δίδακτρα οι πλούσιοι? Αλλά ας το παρακάμψουμε κι αυτό. Θυμίζω όμως πως κάποτε σπούδαζαν και οι φτωχοί και τα παιδιά των χωριών. Από τότε που άρχισε η λεγόμενη δωρεάν παιδεία, η εκπαίδευση, κυρίως η τριτοβάθμια, έγινε πιο «αριστοκρατική», γιατί οι φτωχές μάζες η οι απομακρυσμένες περιοχές δεν έχουν πρόσβαση σε πρόσθετες εκπαιδευτικές παροχές (φροντιστήρια, ξένες γλώσσες, κλπ). Πρόκριμα είναι η αποστήθιση και οι γνώσεις και όχι το κριτικό πνεύμα και η γνώση. Έτσι τα παιδιά αυτά δεν έχουν τις ευκαιρίες με τα παιδιά των αστικών περιοχών και των μεγαλύτερων εισοδημάτων. Ας σταματήσουμε λοιπόν να λέμε τρελά πράγματα.

– Δωρεάν υγεία, υψηλές αποδοχές και πολλά πλήρως εξοπλισμένα νοσοκομεία.
Επί τέλους σε ποια χώρα ζούμε? Μπορεί η Ελλάδα με συνεχώς δανεικά να έχει σε κάθε πόλη και ένα πλήρες νοσοκομείο? Εδώ τέτοιες υποδομές δεν υπάρχουν ούτε στις χώρες που μας φέρνουν ως παράδειγμα μίμησης. Έχει η Γερμανία, η Σουηδία, η Αγγλία σε κάθε μικρή πόλη πλήρες νοσοκομείο? Δεί λοιπόν όχι μόνο χρημάτων, αλλά και ορθού μακροχρόνιου σοβαρού σχεδιασμού όπως και αξιολόγησης πέρα από τοπικισμούς, ρουσφέτια και μικροκομματισμούς. Τέλος, ούτε η Ελλάδα μπορεί να μετατραπεί σε καταφύγιο περίθαλψης και νοσηλείας για όλη τη παγκόσμια προσφυγιά. Εκτός κι αν γίνουμε όλοι εθελοντές υγείας. Τα άλλα είναι παραλογισμοί ή κοροϊδία.
Υπάρχουν και άλλοι τομείς της ζωής μας όπου ο παραλογισμός των πολιτικών θέσεων και υποσχέσεων υπερβαίνει κάθε όριο, όπως π.χ, ότι όλη η οικουμένη οφείλει να βοηθά ανιδιοτελώς την Ελλάδα.

Μάλιστα! Εδώ βέβαια εμπλέκονται και άλλες ελίτ. Η χώρα μας, ισχυρίζονται κάποιοι, πως είναι το κέντρο του κόσμου. Η πρώτη και μεγάλη κοιτίδα του πολιτισμού. Εδώ γεννήθηκαν τα πάντα. Επιστήμες, τέχνες, πολιτισμός και ό,τι άλλο σκεφτείτε. Θέλουμε λοιπόν ως ανταπόδοση, ως ανταμοιβή, όλες οι μεγάλες χώρες να μας δανείζουν χωρίς επιστροφή, να μην μας ενοχλούν, να σέβονται τα σύνορά μας και, όταν αυτά απειλούνται να έρχονται κάποιοι τρίτοι να τα υπερασπίζονται και να πολεμούν για μας. Όλα αυτά το μόνο που κάνουν είναι να φουντώνουν έναν δήθεν πατριωτικό εγωισμό εξάπτοντας τα κατώτερα ένστικτα, όπως ο φθόνος και το μίσος, βασικό υπόβαθρο του ρατσισμού. Αγαπητοί μου υπάρχουν και άλλοι λαοί με αρχαιότερη και ανάλογη προς τους Έλληνες προσφορά στις επιστήμες και τον πολιτισμό. Συνακόλουθα ας σκεφτούμε και ένα τελευταίο: Σήμερα τι προσφέρει η Ελλάδα στο παγκόσμιο γίγνεσθαι? Λυπάμαι: η απάντηση είναι, πως ελάχιστα. Αυτός ο εθνικός εγωτισμός, η μαγκιά, ο εξυπνακισμός, η θυματοποίηση του κατατρεγμένου ελληνικού λαού, δεν προσφέρει το υπόβαθρο για κάτι υψηλό, γενναίο και μεγάλο.

Τέλος, υπάρχουν και κάποιες λέξεις, που οι έννοιές τους έχουν φθαρεί τόσο πολύ, που έχουν χάσει το νόημά τους και ο καθένας τις κατανοεί και τις ερμηνεύει όπως του αρέσει. Π.χ. Πλούτος και πλούσιοι. Φτωχοί και φτώχεια. Χλιδή και ευζωία. Μήπως κάποια στιγμή πρέπει να ορίσουμε τι σημαίνουν αυτές οι λέξεις έτσι, ώστε να εννοούμε όλοι το ίδιο πράγμα? Εγώ π.χ. περιμένω να μας ορίσουν οι οικονομολόγοι, οι κοινωνιολόγοι και συναφείς επιστημονικές ομάδες τι εστί πλούτος και το κατώτερο επίπεδο από το οποίο αρχίζει να χαρακτηρίζεται κάποιος πλούσιος. Η ασάφεια που υπάρχει στους ορισμούς αυτούς δίνει στο καθένα την ευχέρεια να αυτοπροσδιορίζεται. Ακόμα και οι εκατομμυριούχοι μπορεί να ισχυριστούν πως είναι φτωχοί σε σχέση με τους δισεκατομμυριούχους. Κάποιοι ορίζουν με κριτήρια εισοδήματος το όριο της φτώχειας, αν και αυτό διαφέρει ανάλογα με το σε ποιά ήπειρο ή σε ποια ομάδα χωρών αναφερόμαστε. Αλλά υπάρχουν και αυτοί που κρύβουν εισοδήματα. Το βλέπουμε συχνά στον καθημερινό τύπο. Πάλι οι νομοταγείς, που στερούνται ακόμη και τα πιο απαραίτητα για να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεών τους, θα είναι τα κορόιδα? Συναφής προς τα ανωτέρω, είναι και η παγιωμένη αντίληψη, ότι οι πλούσιοι είναι διεφθαρμένοι και οι φτωχοί τίμιοι. Η αντίληψη αυτή, που την προβάλλει παλαιόθεν και η Εκκλησία, έχει πάρει τη μορφή αξιωματικής αλήθειας. Και καλά η Εκκλησία έχει ένα ιερό κείμενο που της επιβάλλει να προτάσσει αυτή την κοινωνική θέση, παρότι οι ταγοί της μάλλον την καλοπέραση επιδιώκουν και τους πλούσιους προσεγγίζουν περισσότερο παρά τους ταλαίπωρους μεροκαματιάρηδες. Από την άλλη μεριά και η κοσμική εξουσία μόνο τους πλούσιους μνημονεύει. Όλοι οι ευεργέτες είναι πλούσιοι. Είδατε κανένα μνημείο για τους φτωχούς? Αλλά και όλα τα κοινωνικά συστήματα, για αύξηση του πλούτου μιλάνε. Τι επί τέλους συμβαίνει? Είναι, ή δεν είναι κατάρα και αμαρτία ο πλούτος? Κι αν αυτό είναι σωστό και αφού όλοι θέλουμε να είμαστε τίμιοι, λογικά πρέπει να επιδιώκουμε τη φτώχεια και όχι τον πλούτο. Αγαπητοί αναγνώστες αποφασίστε! Τίμιοι και φτωχοί ή παλιάνθρωποι και πλούσιοι. Για τον παράδεισο ρωτήστε τους ταγούς της εκκλησίας.

Νομίζω πως τα παραπάνω είναι ικανά να μας κάνουμε να σκεφτούμε, πως πολλές φορές ασυναίσθητα η συμπεριφορά μας και στους τομείς αυτούς είναι πέρα για πέρα παράλογη Δεν έχει καμία λογική βάση. Υπάρχουν κρυμμένες αλήθειες? Μπορεί. Αλλά για να βρει την αλήθεια ο άνθρωπος πρέπει να μάθει να σκέπτεται σωστά. Χωρίς σκέψη, με μόνο το συναίσθημα, δεν υπάρχει αλήθεια. Αλλά για τα έθνη, πέρα από την αλήθεια, υπάρχει και το συμφέρον, που δεν ταυτίζεται πάντα με την αλήθεια. Συλλογιστείτε μόνο πως τα εθνικά συμφέροντα και οι διεθνείς σχέσεις δεν διέπονται από φιλάνθρωπα και αγνά αισθήματα δικαιοσύνης. Δυστυχώς για τα μικρά έθνη την ασφάλεια όλων των κρατών την εξασφαλίζει μόνο η δύναμις και η θέληση των πολιτών τους και τίποτε άλλο. Καλά είναι επομένως να θυμόμαστε το ρωμαϊκό: «…si vis pacem para bellum». Εάν Θέλεις ειρήνη προετοιμάσου για πόλεμο. Τα άλλα περί διεθνισμού και αλληλεγγύης θα μας αφορούν όταν….. δεν θέλω να το σκέπτομαι….

Δεν θα σας κουράσω άλλο αγαπητοί αναγνώστες αναφέροντας παραδείγματα παραλογισμού και σχιζοειδούς συμπεριφοράς. Απλά θα θυμίσω πως η προπαγάνδα στηρίζεται σε κρυφά αξιώματα, σε δήθεν αξιωματικές αλήθειες, που ο αναγνώστης ή ο ακροατής αδυνατεί να επεξεργαστεί λογικά, ειδικά όταν αυτές οι δήθεν αλήθειες προσφέρονται έντεχνα και απευθύνονται στο θυμικό μας, στους πόθους και τις αδυναμίες μας. Εδώ και πολλά χρόνια κάποιος Γουσταύος Λε Μπόν έγραψε μία πραγματεία για την ψυχολογία των μαζών. Αξίζει να την ξαναδιαβάσουμε. Θυμηθείτε μόνο πως ο Σωκράτης καταδικάστηκε κυρίως γιατί με την «μαιευτική» του μέθοδο ξεσκέπαζε τις ψεύτικες δοξασίες, αποκαλύπτοντας την πραγματική αλήθεια. Εμείς και εσείς και όλοι μας πολλές φορές πληρώνουμε την ακρισία μας και την αποδοχή των επιθυμιών μας ως αλήθεια. Γι΄ αυτό αντί να «αποπτιλώνουμε» την/τον αλεκτρυώνα του Διογένη που είναι βάρβαρο και παράνομο, ας ανάψουμε το «φανάρι» της Λογικής μας

Αγρίνιο 16-5-23