Αυτή τη δαντέλα την κέντησε ο Εγκέλαδος
Ένα εξαιρετικό κείμενο για τους σεισμούς στην Ελλάδα
Είχα μόλις ξυπνήσει από όνειρο τα ξημερώματα της 3ης Φεβρουαρίου, όταν άκουσα ένα απόκοσμο βουητό να με πλησιάζει πολύ γρήγορα, κι αμέσως μετά όλα άρχισαν να βροντοχτυπάν και να χορεύουν. 150 χιλιόμετρα πιο πέρα η Κεφαλονιά δεχόταν άλλα 6 (+/-) Ρίχτερ.
Παρά την απόσταση, αυτά τα Ρίχτερ ήταν αρκετά για να με σηκώσουν από το κρεβάτι στις 5:10 και να μην ξαναξαπλώσω, ώσπου ξημέρωσε. Δεν τολμάω καν να διανοηθώ πώς ένιωθαν οι Κεφαλλονίτες την ίδια ώρα. Μας τρομάζουν οι σεισμοί επειδή θέλουμε να θεωρούμε στέρεη τη γη που πατούμε. Κακώς! Στην πραγματικότητα ζούμε πάνω σε μάλλον εύθραυστες φλούδες γης με πάχος 5-70 χλμ, ανάλογα το σημείο, που ταξιδεύουν προς διάφορες κατευθύνσεις και συγκρούονται μεταξύ τους προκαλώντας σεισμούς, καθώς επιπλέουν πάνω σε έναν παγκόσμιο ωκεανό λάβας, βάθους σχεδόν 3.000 χιλιομέτρων, με θερμοκρασία που φτάνει τους 4.000 βαθμούς Κελσίου. Μας τρομάζουν επίσης οι σεισμοί επειδή συμβαίνουν ξαφνικά κι απροειδοποίητα, καθώς η επιστήμη δεν έχει ακόμη βρει κάποιον αξιόπιστο τρόπο να τους προβλέπει. Και μας τρομάζουν επειδή είναι ικανοί να ισοπεδώσουν ακόμα και το δικό μας σπίτι, το μέρος στο οποίο νιώθουμε πιο ασφαλείς από οπουδήποτε αλλού. Μα πάνω απ’ όλα, μας τρομάζουν επειδή είναι επικίνδυνοι: 31 φονικοί σεισμοί έγιναν στην Ελλάδα τον 20ο αιώνα, με μέγεθος από 5,9 ως 7,8 Ρίχτερ, με φονικότερο εκείνον στο Αργοστόλι το 1953, με 476 νεκρούς από 7,2 Ρίχτερ. Όλα αυτά όμως είναι απλώς αριθμοί.
Συνειδητοποιούμε την έννοια «φονικός σεισμός» μόνο να βρεθούμε εκεί κοντά. Στον σεισμό της Πάρνηθας τον Σεπτέμβριο του 1999, δυο μέρες μετά, έτυχε να οδηγώ κοντά στο επίκεντρο. Καθώς πολλά κτίρια ήταν πλέον ετοιμόρροπα, η Τροχαία διοχέτευε την κίνηση από δευτερεύοντες αγροτικούς δρόμους, μακριά από τις επικίνδυνες οδούς. Πέρασα λοιπόν έξω από ένα νεκροταφείο. Κι εκεί σοκαρίστηκα: υπήρχε μια ουρά από νεκροφόρες, που περίμεναν τη σειρά τους, καθώς γινόταν η μια κηδεία πίσω από την άλλη… Εκεί που θρηνούμε αυτό που χάθηκε, θα δούμε πως είμαστε ακόμα ζωντανοί και στη πιο όμορφη χώρα στον κόσμο, θα πιούμε το μισογεμάτο ποτήρι και θα πιάσουμε δουλειά, να τα ξαναφτιάξουμε όλα καλύτερα από πριν! Ζούμε σε σεισμογενή χώρα. Είναι πανέμορφη χώρα, κατά τη γνώμη μου η πιο όμορφη από τις σχεδόν 40 που έχω επισκεφθεί ως εδώ, με τη μεγαλύτερη ποικιλία τοπίων, και είναι τύχη που γεννηθήκαμε εδώ. Αλλά υποφέρει από σεισμούς, κι αυτό είναι η ατυχία μας…
Όμως, μισό λεπτό: Αν θέλουμε να πούμε σωστά και ολοκληρωμένα την προηγούμενη φράση, χωρίς να μιλάμε για τύχες και ατυχίες, πρέπει να τη διατυπώσουμε ως εξής: Ζούμε στην πιο όμορφη χώρα, που είναι τόσο όμορφη επειδή είναι σεισμογενής! Ναι, στην ομορφιά της χώρας μας συμβάλλουν ο ήλιος, η θάλασσα και το ήπιο κλίμα, μα αυτά τα έχουν κι ένα σωρό άλλες χώρες. Αυτό που πραγματικά ξεχωρίζει τη δική μας είναι ο συνδυασμός των πιο πάνω με ένα εξαιρετικά σπάνιο ανάγλυφο: Έχουμε περισσότερα από 2.000 νησιά, ως 6.000 αν υπολογίσουμε και τις βραχονησίδες. Έχουμε δεκάδες εντυπωσιακά βουνά με κοιλάδες και χαράδρες ανάμεσά τους, με μοναδικά στο είδος τους δάση και σπάνια βιοποικιλότητα. Και, καθώς οι ακτές μας δεν είναι ευθύγραμμες αλλά δαντελωτές, παρά την μικρή έκταση της χώρας μας, έχουμε την 10η μακρύτερη ακτογραμμή ανάμεσα σε όλες τις χώρες του πλανήτη Γη. Συγκεκριμένα, η ακτογραμμή μας έχει συνολικό μήκος 16.300 χλμ., είναι δηλαδή πολύ μακρύτερη από την ακτογραμμή αισθητά μεγαλύτερων γειτονικών μας χωρών, όπως η Ιταλία (7.600 χλμ), η Τουρκία (7.200 χλμ) και η Ισπανία (4.964 χλμ). Όλα αυτά δεν έγιναν από μόνα τους. Τα έφτιαξαν οι δυνάμεις που εκτονώνονται στον τόπο μας από τις λιθοσφαιρικές πλάκες, τις εύθραυστες φλούδες γης που είπαμε πιο πάνω, που συγκρούονται μεταξύ τους κάτω από τα πόδια μας.
Χοντρικά, μερικά χιλιόμετρα κάτω από εμάς η πλάκα της Αφρικής συγκρούεται με την πλάκα της Ευρασίας, σπρώχνοντάς την καθώς μπαίνει από κάτω της, προκαλώντας σεισμούς και, ταυτόχρονα, δίνοντάς μας το πιο ενδιαφέρον ανάγλυφο, ίσως ολόκληρου του κόσμου. Τα νησιά του Ιονίου βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της γεωλογικής αναστάτωσης. Ως «αποζημίωση», έχουν τις πιο όμορφες πλαζ της Μεσογείου, κι από τις πιο όμορφες στον κόσμο ολόκληρο: Πόρτο Κατσίκι, Μύρτος, Ναυάγιο! Και η Σαντορίνη, που χαρακτηρίζεται από ΜΜΕ παγκοσμίου κύρους ως το πιο όμορφο νησί στον κόσμο, έγινε έτσι από τη φυσική καταστροφή της έκρηξης του ηφαιστείου που τίναξε κυριολεκτικά το μισό της έδαφος στον αέρα. Μπορεί κανείς να κατεβάσει και να μελετήσει όλη την γεωλογική Ιστορία σχηματισμού της Ελλάδας από τις ενδιαφέρουσες μελέτες που έχουν κάνει τα ελληνικά πανεπιστήμια, βάζοντας τις σχετικές λέξεις στη μηχανή αναζήτησης.
Η Σαντορίνη, που χαρακτηρίζεται ως το πιο όμορφο νησί στον κόσμο, έγινε έτσι από τη φυσική καταστροφή της έκρηξης του ηφαιστείου που τίναξε κυριολεκτικά το μισό της έδαφος στον αέρα. Κάθε φορά λοιπόν που ο Εγκέλαδος εκεί κάτω αλλάζει πλευρό και μας ταρακουνάει εδώ πάνω, κι αναρωτιέμαι στα πρώτα λεπτά, ώσπου να αρχίσουν να τρέχουν τα στοιχεία, πού έγινε και πόσο δυνατός ήταν κι αν υπάρχουν θύματα και ζημιές κι αν ήταν ο κυρίως σεισμός ή προσεισμός, κάνω στον εαυτό μου την εξής ερώτηση: Θα προτιμούσα η χώρα μου να μην έχει σεισμούς αλλά να είναι φλατ και αδιάφορη από φυσική ομορφιά, όπως η κεντρική Γαλλία, η Γερμανία και η Ολλανδία; Όχι, απαντώ με μιας. Ας βάλουμε κι άλλα ζύγια στην από κει μεριά της ζυγαριάς: Με τα καλά τους που προσφέρουν αυτές οι χώρες, σε οργάνωση και πλούτο, θα πήγαινα να ζήσω σε αυτά τα μέρη για ν’ αποφύγω και τους σεισμούς; Όχι, είναι και πάλι η απάντηση. Η φυσική ομορφιά της Ελλάδας είναι συναρπαστική! Και οι άστεγοι μέσα στο κρύο; Τα συσσίτια; Οι ρημαγμένες υποδομές; Και, το χειρότερο, το τσακισμένο ηθικό από την απειλή μήπως έρθει κι άλλος, χειρότερος, σεισμός, μήπως τα ακόμα πιο δύσκολα είναι μπροστά;
Όταν ήμουν μικρός, ο πατέρας μου μου είχε πει μια ιστορία, που είχε δει όταν ήταν ο ίδιος παιδί να ξετυλίγεται μπροστά του στον πόλεμο: είχαν περάσει από το χωριό του στην Ήπειρο οι Γερμανοί και τα έκαψαν όλα. Οι κάτοικοι κρύφτηκαν στην κοντινή λαγκαδιά, κι επέστρεψαν στο χωριό όταν πέρασε η λαίλαπα. Καθώς θρηνούσαν πάνω στ’ αποκαΐδια, ένας γεροντότερος ρώτησε: «Σώθηκε το γραμμόφωνο;» «Σώθηκε», του απάντησαν. «Βάλτο, ορέ, να χορέψουμε!» Αυτό είναι η Ελλάδα, αν ψάξουμε τα χιλιάδες χρόνια της Ιστορίας μας: φυσική ομορφιά που δεν υπάρχουν λέξεις να την περιγράψουν, ένας εκπληκτικός πολιτισμός, αρκετές μεγάλες καταστροφές, φυσικές κι από κατακτητές, κι άνθρωποι έξω καρδιά που ξέρουν να ξαναχτίζουν πάνω στ’ αποκαΐδια. Έχουμε αλλάξει, λεν κάποιοι. Έτσι ήμασταν, δεν είμαστε πια. Έχουμε γίνει εσωστρεφείς, καταθλιπτικοί, αυτοκαταστροφικοί. Θα μου επιτρέψετε να έχω άλλη άποψη: Μολονότι αρκετοί από εμάς, άβολα πολλοί, διαβρώθηκαν συμβάλλοντας στο να μας φέρουν στο χείλος της καταστροφής, πιστεύω πως οι πολλοί συνεχίζουμε να είμαστε ακριβώς έτσι! Εκεί που θρηνούμε αυτό που χάθηκε (το στάδιο που τώρα διανύουμε γενικότερα ως χώρα), κάποιος θα ρίξει το σύνθημα, θα δούμε πως είμαστε ακόμα ζωντανοί και στην πιο όμορφη χώρα στον κόσμο, θα πιούμε το μισογεμάτο ποτήρι και θα πιάσουμε δουλειά, να τα ξαναφτιάξουμε όλα καλύτερα από πριν! Άλλωστε η θλίψη αποτελεί το τελευταίο στάδιο της φυσιολογικής διαχείρισης μιας απώλειας, πριν την αποδοχή και την ψυχραιμία που φέρνει η ολοκλήρωση του κύκλου. Και η ψυχραιμία φέρνει τις λειτουργικές ιδέες που θα κάνουν το πρόβλημα παρελθόν. Στο μεταξύ, στην Κεφαλονιά, το Κράτος ας φροντίσει να αποδείξει πως οι φόροι μας δεν (εξακολουθούν να) παν’ χαμένοι.
Ο Βασίλης Γούσιας είναι MSc του Πολυτεχνείου Πατρών, υποψήφιος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
2014-02-07
thebest.gr
