Αγρίνιο: Στον απόηχο του 3ου Διεθνούς Επετειακού Συνεδρίου Τοπικής Ιστορίας και Πολιτισμού
Γράφει ο καθηγητής Χρήστος Γερ. Σιάσος*
Με εξαιρετικά μεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκαν την Κυριακή, 5 Σεπτεμβρίου 2021, το απόγευμα οι εργασίες του 3ου Διεθνούς Επετειακού Συνεδρίου Τοπικής Ιστορίας και Πολιτισμού που πραγματοποιήθηκε το τριήμερο 3, 4 & 5 Σεπτεμβρίου 2021 στο Αγρίνιο και διοργανώθηκε από την Αρχαιολογική- Ιστορική – Λαογραφική Εταιρεία Θεστιέων και με συνδιοργανωτές, την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, το Δήμο Αγρινίου και το Δήμο Θέρμου.
Τούτη την ώρα αισθάνομαι την ανάγκη να πάρω «πένα και χαρτί» και να εκφράσω, μαζί με όλους εσάς τους φίλους, μέσα από αυτό το κείμενό μου, όσο δυνατά μπορώ, τις ευχαριστίες μου προς τον «αρχιτέκτονα» και εμπνευστή Πρόεδρο της Εταιρείας Θεστιέων κ. Βασίλη Φουντούλη και τους συνεργάτες του, Πρόεδρο της Επιστημονικής Επιτροπής κ. Αποστόλη Βετσόπουλο και Πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής κ. Γιώργο Σαγώνα.
Στις 17 Ιουλίου 2020 το Δ.Σ. της Εταιρείας και στα πλαίσια του Πανεθνικού εορτασμού για τα 200 χρόνια ελεύθερου βίου της Ελλάδας μας, πείρε τη μεγάλη απόφαση για την πραγματοποίηση του Επετειακού αυτού Συνεδρίου και όπως λέει ο ίδιος ο Πρόεδρος: «…Για να σώσουμε τις ρίζες μας, να μην ξεραθούν… Να νοηματοδοτήσουμε δηλαδή στοχαστικά τη λαϊκή του τόπου μας μεγαλοσύνη και προσφορά στον επικό εκείνο του 1821 αγώνα…».
Στο πρόσωπο του φαίνεται ξεκάθαρα, όπως αλώστε και στα δύο προηγούμενα Συνέδρια, το ειλικρινές και αληθινό τόλμημά του για να παρουσιάσει όλη την ιστορία του τόπο μας, του Νομού μας, μέσα από αυτό το Συνέδριο. Η συνύπαρξή του με τους άλλους δύο Προέδρους της Επιστημονικής Επιτροπής κ. Βετσόπουλο και Οργανωτικής Επιτροπής κ. Σαγώνα και με μπροστάρη, την αισιοδοξία, το θάρρος, την αγωνιστικότητα και την πίστη, ξεκίνησαν να φτιάξουν ξανά «ζωντανή» την πολυτάραχη ιστορία αυτού του τόπου και να την παραδώσουν με γραπτά κείμενα ως ένα πολύτιμο δώρο ψυχής στις επόμενες γενιές.
Η οργάνωσή του, λόγω covid – 19, ήταν στα πλαίσια όλων των πρωτοκόλλων για την πανδημία, άψογη και τηρούταν αυστηρά οι κανόνες χωρίς καμιά εξαίρεση. Τα έντυπα που δόθηκαν σε όλους τους Επισήμους, Εισηγητές και κοινό ήταν άριστα μελετημένα και γραμμένα με κάθε λεπτομέρεια αφού έφεραν την υπογραφή όλων των Προέδρων και μελών των Επιτροπών.
Εδώ μπορούμε να πούμε ότι ο πήχης σε όλα τα επιμέρους τμήματα του Συνεδρίου τοποθετήθηκε από την αρχή πολύ ψηλά και στο τέλος κερδήθηκε. Κερδήθηκε, γιατί αναδείχτηκε ο ρόλος που διαδραμάτισε ο τόπος μας και οι άνθρωποί του στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς και στη συνέχεια καθ’ όλη τη διάρκεια του Αγώνα του 1821. Αναδείχθηκαν άγνωστα ονόματα αγωνιστών που συνέβαλαν τα μέγιστα στον αγώνα και τέλος θυσιάστηκαν για την ελευθερία της Πατρίδας των.
Καθηγητές, Μηχανικοί, Γιατροί, Δικηγόροι, Μουσικοί, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών με μεγάλη και άριστη επιστημονική κατάρτιση, από κάθε γωνιά της Ελλάδας και του Εξωτερικού, με πλούσια θεματολογία που δεν έχει προηγούμενο, πλαισίωσαν από την πρώτη ανακοίνωση το Συνέδριο αυτό και με τις εισηγήσεις των «σήκωσαν» συθέμελα κάθε ιστορική γωνιά του τόπου μας για να φέρουν στο φως κάθε άγνωστη μέχρι σήμερα ιστορία της Πατρίδας μας, του τόπου μας, τόσο στα 400 χρόνια σκλαβιάς όσο και κατά την Επανάσταση.
Εξήντα τέσσερες (64) εισηγητές και δύο Επιστημονικές Τράπεζες συζητήσεων, με στοχευόμενες και τεκμηριωμένες αναφορές, με εικόνες, με χάρτες, με παραδοσιακούς χορούς από Αρματωμένους ( χορός του Πεθαμένου, ένα Σαββάτο πέρασα και άλλους), απαγγελίες Ηρωικών τραγουδιών που συνοδεύονταν από την παραδοσιακή πίπιζα, (Θρήνος μεγάλος έγινε, Τρείς Στρατηγοί και άλλα) ολοκλήρωσαν το Άριστο σε ύλη αυτό Συνέδριο.
Ενδεικτικά και τυχαία θα παρουσιάσω, μικρά αποσπάσματα από εισηγήσεις των καταξιωμένων εισηγητών αυτού του Συνεδρίου.
α. Είναι σημαντικό να μιλάει κανείς για τους Αγιασμένους τόπους, για τις πνευματικές κολυμβήθρες των Χριστιανών, για τις Ιερές Μονές, της Παναγιάς μας και όλων των Αγίων της Εκκλησιάς μας σ’ αυτόν τον ευλογημένο τόπο της Αιτωλοακαρνανίας…
Τα μοναστήρια στάθηκαν καταφύγιο των διωγμένων χριστιανών, φύλαξαν τους θησαυρούς της φυλής μας, την πίστη και τα μυστικά των ραγιάδων. Ήταν τα Κρυφά Σχολειά, που μάθαιναν τα Ελληνόπουλα ανάγνωση και γραφή, από τους απλοϊκούς καλόγερους, τον Πατρο-Κοσμά τον Αιτωλό, τον Όσιο Ευγένιο και άλλους… Το 1821 κι ο αγώνας για την Εθνική μας ανεξαρτησία, δεν είναι παρελθόν, είναι και παρόν και μέλλον…
Όλοι οι αγωνιστές, γεωργοί, ψαράδες, που έγιναν οπλαρχηγοί και καπεταναίοι, πήραν δύναμη απ’ το Σταυρό του Χριστού μας, αντλήσανε θάρρος από την ιδέα της Ελευθερίας, περιφρόνησαν την υπεροχή των τυράννων και αγωνίστηκαν μέχρι τέλος. Έδωσαν τη ζωή τους, σύρθηκαν στα σκλαβοπάζαρα, θυσιάστηκαν για να είμαστε σήμερα εμείς Ελεύθεροι.
Τετρακόσια χρόνια υπέφερε ο Ελληνισμός κάτω από την πιο σκληρή σκλαβιά του Τούρκου κατακτητή.
Σκοτεινοί και πένθιμοι περνούσαν οι αιώνες και ο ανθρώπινος θρήνος απλωνόταν πάνω από την Ελλάδα μας. Στο σημείο αυτό μοιράζομαι μαζί σας, τον προβληματισμό του αείμνηστου και λαοφιλούς μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, που λέει: «Στη Χώρα μας, δυστυχώς, από το 1821 έως σήμερα περάσαμε από την Υποδούλωση στην Εξάρτηση που συνεχίζεται έως σήμερα με ελάχιστα διαλείμματα.… Παράξενη στ’ αλήθεια αυτή η Χώρα που, για να γίνεις ελεύθερος θα πρέπει πρώτα να θυσιάσεις τη ζωή σου….»… Ο αείμνηστος Θεολόγος και ιστορικός π. Γεώργιος Μεταλληνός ονομάζει τους πεσόντες της Ελληνικής Επανάστασης, «νέφος χιλιάδων Νεομαρτύρων…»
β. «Η παρούσα εισήγηση στοχεύει να αναδείξει την Επανάσταση του 1821 στην Αιτωλία μέσα από το έργο και τη ματιά των δύο αδελφών Μαλαίνου οι οποίοι, γεννημένοι στον Άγιο Βλάσιο Τριχωνίδας στα τέλη του 19ου αιώνα και ως προς το γένος καταγόμενοι από τον Οπλαρχηγό Γεώργιο Πεσλή από το Σοβολάκο, ανεδείχθησαν σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι και συνέδεσαν τη ζωή τους με την πρώτη ταραγμένη πεντηκονταετία του 20ου αιώνα για την Ελλάδα… Η μελέτη θα διερευνήσει τα κυριότερα έργα τόσο του Επαμεινώνδα Μάλαινου που αφορούν την Επανάσταση του 1821… όσο και του Μιλτιάδη Μάλαινου… να αναδείξει και να αξιολογήσει του τρόπους πρόσληψης του Αγώνα του 1821 από τους δύο συγγραφείς…»
γ. «… Ο Άγιος Κοσμάς Αιτωλός υπήρξε ισχυρός στυλοβάτης στα δύσκολα χρόνια του Οθωμανικού ζυγού που με τις περιόδευες του και τα κηρύγματά του αφύπνιζε τον Ελληνισμό μέσα από τη μόρφωση… Εξατάζοντας τα μέρη όπου δίδαξε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, προέκυψε η ιδέα του σχεδιασμού ενός θρησκευτικού δικτύου ανάμεσα στις περιοχές του Ν. Αιτωλοακαρνανίας που τεκμηριωμένα έχει διδάξει ο Άγιος, με στόχο τη συνένωση των κυριότερων τοποθεσιών σε μια ενιαία διαδρομή με την παράλληλη αξιοποίηση του πλούσιου φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος…»
δ. Ο τειχοποιός Μιχαήλ Κοκκίνης ήλθε μετά από πρόταση του Αρχιεπισκόπου Ιγνατίου, στο Μεσολόγγι για να προσφέρει τις γνώσεις του. Αμέσως με την εθελοντική προσφορά όλων των Μεσολογγιτών ξεκίνησε την κατασκευή στεθερού και πιο ισχυρού τείχους… Έφτιαξε αρχικά την περίμετρο πολύ μεγαλύτερη σε πλάτος και βάθος… Στον πολιορκητικό κλοιό που έκαναν γύρω από το Μεσολόγγι, γνωρίζοντας την ημέρα της Εξόδου, ανέλαβε ο Κοιουταχής την βόρεια πλευρά του τείχους, και ο Ιμπραήμ την ανατολική. Κατά την Έξοδο οι Εξοδίτες δεν βγήκαν από την βόρεια πλευρά , όπου υπήρχε και η μοναδική πύλη, αλλά από την ανατολική πλευρά. Εκεί ο Ιμπραήμ τις προηγούμενες ημέρες είχε κατασκευάσει και δύο ισχυρά καστέλια (προμαχώνες)…»
ε. Μετά την απελευθέρωση της χώρας και την έναρξη της άσκησης διοίκησης από τις Ελληνικές πολιτικές δυνάμεις, έγινε σωρεία κυβερνητικών παρεμβάσεων, με στόχο πάντα την όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη διοίκηση του νεοφανούς κρατιδίου. Η μελέτη της πολιτειογραφίας της περιοχής του Αποκόρου, μας παρέχει τη δυνατότητα σοβαρών εκτιμήσεων για το βίο, την πρόοδο ή δυσπραγία της, για την αναπτυξιακή της προσπάθεια, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πολιτειογραφία της το μετά το 1821 χρονικό διάστημα, πολιτειογραφία η οποία στηρίζεται επί των επισήμων κρατικών αρχείων των έγκυρων δηλαδή και μη αμφισβητούμενων πολιτειογραφικών στοιχείων… Για πρώτη φορά έχουμε επίσημη απογραφή της περιοχής το 1834 (εννιά χρόνια μετά την απελευθέρωσή της 8/8/1825) όατν το κράτος λειτούργησε υπό την εποπτεία της αντιβασιλείας του Όθωνα…»
στ. «… Το Αιτωλικό, μετά την αιματηρή κατάληψη του Ντολμά από τους Τουρκοαιγύπτιους, δεν είχε ελπίδα σωτηρίας. Ακολούθησε η διαπραγμάτευση και η παράδοση της κωμόπολης από τον Ιμπραήμ και Κιουταχή πασά -1 Μαρτίου 1826… Όρος της διαπραγμάτευσης ήταν, όλοι οι κάτοικοι του Αιτωλικού να μεταφερθούν αιχμάλωτοι, ασφαλείς στην Άρτα. Άπαντες πλην ενός… Πίσω από το αόριστο αριθμητικό, γένους αρσενικού, κρύβεται ένα συγκεκριμένο θηλυκό: Η Τασούλα ή Παπαδιά Κουρκουμέλη… Η ωραία κόρη ήταν η «εξαιρεθείσα νεάνις» του Αιτωλικού. Αυτή θα παραδιδόταν ως εξαιρετικό λάφυρο στον πολιορκητή Ιμπραήμ… Τραγικό και αμφισβητήσιμο καταγράφεται το τέλος της κόρης. Αυτοκτόνησε στη σκηνή του Ιμπραήμ ή πέθανε αργότερα στην Αίγυπτο;…»
ζ. …Η Μάχη στα τουρκομνήματα Βλοχού, οι Μάχες στα Νησάκια Λυσιμαχείας, η Μάχη στα Γεφύρια Αλάμπεη και η πολιορκία στην Ακρόπολη Βλοχού (Θεστιέων)… Για κάποια από αυτά τα γεγονότα γράφτηκαν κάμποσα και κάποια άλλα αγνοήθηκαν, έμειναν αμάρτυρα κι ακατάγραφα. Πάντως, θα επιχειρήσω να τα προσεγγίσω με την δική μου ματιά κοιταγμένα, για να καταγραφούν στη Συλλογική Μνήμη του κόσμου μας, για άλλη μια φορά (ίσως διαφορετική) γραμμένα… Τέλος, εκτιμώ πως αυτά τα τέσσερα προσκυνητάρια της τοπικής μας Εθνικής και Λαϊκής περιφάνιας που τη μεγαλοσύνη του λαού, των απλών αγωνιστών μας μαρτυρούν, δε θα μπορούσαν να λείπουν από τη θεματολογία των εισηγήσεων στο Συνέδριό μας…»
η. … Η παρούσα εισήγηση στοχεύει να αναδείξει τη συμμετοχή των Σκοτσέζων Φιλελλήνων στον Αγώνα του 1821 και να αξιολογήση την ιστορική καταγραφή δύο Σκοτσέζων Φιλελλήνων του Thomas Gordon και του George Finlay για την Ελληνική Επανάσταση μέσα από τη μετάφραση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Ο Γκόρτον έδρασε ως στρατιωτικός και πολέμησε στην επαναστατημένη Ελλάδα, ενώ συμμετείχε στη στρατιωτική διοίκηση της Αντιβασιλείας… Ο δεύτερος Σκωτσέζος , ο Γεώργιος Φίνλεϋ θα συμμετάσχει στις πολεμικές επιχειρήσεις του Κόχραν και Τσώρτς με σκοπό την ανακούφιση των πολιορκημένων Ελλήνων στην Ακρόπολη το 1827 από τα Οθωμανικά στρατεύματα του Κιουταχή…»
Με σπάνια χαρίσματα, φιλομάθεια, εργατικότητα, οργανωτικότητα, δυναμισμό, επιμονή, υπομονή από όλους του συντελεστές αυτού του Συνεδρίου ο κάθε συμπολίτης μας θα μπορέσει να διαβάσει σωστά την ιστορία του τόπου του μέσα από την πληθώρα των έγκυρων εισηγήσεων όλων των Επιστημόνων. Προσωπικά εύχομαι δύναμη και κουράγιο στους τρείς καλούς μου φίλους που ολοκλήρωσαν με επιτυχία το έργο τους αυτό να έχουν υγεία έτσι ώστε πάλι όλοι μαζί να πραγματοποιήσουμε και το τέταρτο Συνέδριο σ’ αυτόν τον ήσυχο τόπο που ζούμε και φυσικά χωρίς τη σκιά του covid 19. Θερμά συγχαρητήρια σε όλους.
