Ελληνικό Πάσχα στις κομμουνιστικές χώρες. Πώς γιόρταζαν οι έλληνες πρόσφυγες του εμφυλίου, στο ανατολικό Μπλόκ
Το 1982, η εφημερίδα το ΒΗΜΑ, έκανε ένα ρεπορτάζ για το πώς γιορτάζουν το Πάσχα, οι Έλληνες που έγιναν πρόσφυγες όταν έληξε ο εμφύλιος. Τότε χιλιάδες κομμουνιστές κατέφυγαν σε χώρες του ανατολικού μπλοκ για να γλυτώσουν την εξορία, τη φυλάκιση ακόμη και την εκτέλεση. Άλλοι έφυγαν για να επιστρέψουν στον “επόμενο γύρο”.
Το 1982 όμως, με το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, ήταν βέβαιο ότι άνοιγε ο δρόμος της επιστροφής μετά από τριάντα χρόνια στην ξενιτιά. Το ρεπορτάζ ήταν στο κλίμα της εποχής και έδειχνε πώς διατηρούσαν τα ελληνικά έθιμα σε κομμουνιστικές χώρες, όπου η θρησκεία δεν ήταν σε περίοπτη θέση.
Όπως αναφέρει ο συντάκτης αππό τον πρώτο χρόνο της προσφυγιάς τους, δεν εύχονταν «Καλή Ανάσταση», αλλά «Καλή πατρίδα», με την ελπίδα ότι θα γύριζαν κάποτε στην Ελλάδα. Για εκείνους, το Πάσχα δεν αποτελούσε μόνο μεγάλη γιορτή για τη χριστιανοσύνη. Αποτελούσε και μέρα μνήμης της πατρίδας τους.
Καθώς περνούσαν τα χρόνια, οι Έλληνες πρόσφυγες έβλεπαν να μην πραγματοποιείται η ευχή τους.
“Μια χρονιά πάμε να μην ευχηθούμε «Καλή πατρίδα» μήπως και άλλαζε η ρόδα κι επιστρέφαμε στην Ελλάδα”, έλεγαν. Τόσος ήταν o καημός τους που έφτανε ως τη δεισιδαιμονία», ανέφερε η εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» σε ρεπορτάζ της εποχής.
Οι Έλληνες πρόσφυγες και τα παιδιά τους πέρασαν το Πάσχα όλοι μαζί, συγκεντρωμένοι σε συλλόγους που είχαν ιδρύσει. Σε αυτές τις συγκεντρώσεις οι ελληνικές πρεσβείες και τα προξενεία δεν έπαιρναν μέρος, καθώς προτιμούσαν να διατηρήσουν μία απόσταση.
Για το Πάσχα του 1982, είχαν διοργανωθεί οι εξής εκδηλώσεις:
«Οι πρόσφυγες στις ανατολικές χώρες έχουν οργανώσει την ελληνική τους διασκέδαση για τις γιορταστικές μέρες, όπως το Πάσχα.
1. Ελληνικοί χοροί στη Σόφια. Η πατρίδα ξαναζεί μέσα σε κάθε κίνηση.
2. Το μουσικό συγκρότημα HELLEN στην Πολωνία.
3. Μαντολινάτα από Ελληνόπουλα στο Κρνόφ της Τσεχοσλοβακίας.»
«Χριστός Βογκρέζ»
Αν και η θρησκεία ήταν στο περιθώριο της ΕΣΣΔ, Έλληνες και Σοβιετικοί αγόραζαν από τις λαϊκές αγορές κόκκινα αυγά για το πασχαλινό τραπέζι. Μάλιστα, μπορεί να τύχαινε Σοβιετικός να προσφέρει σε Έλληνα χριστόψωμο.
«Χριστός Βογκρέζ» έλεγαν οι Σοβιετικοί, «Χριστός Ανέστη» απαντούσαν οι Έλληνες.
Οι πρόσφυγες στην Τασκένδη γιόρταζαν το Πάσχα σε σπίτια φίλων. Τραγούδια δημοτικά και αντάρτικα, μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και παραδοσιακοί χοροί ήταν τα απαραίτητα «συστατικά» του γλεντιού, που κρατούσε ως αργά το βράδυ.
Η Δευτέρα του Πάσχα δεν υπήρχε σαν αργία. Έτσι, Σοβιετικοί και Έλληνες επέστρεφαν στην εργασία τους.
Πάσχα στο Δούναβη
Το χωριό «Μπελογιάννης», σε μια όχθη στο Δούναβη, που ιδρύθηκε από τους πρόσφυγες του εμφυλίου, το 1982 αριθμούσε 1.800 κατοίκους. Εκεί, υπήρχε ένας οικισμός, όπου δέσποζε μια καθολική εκκλησία. Οι Έλληνες τη χρησιμοποιούσαν το Πάσχα.
Η εκκλησία ήταν ο τόπος όπου οι πρόσφυγες μπορούσαν να συγκεντρωθούν, να συζητήσουν αλλά και να γλεντήσουν.
Τα πολύχρωμα αυγά
Οι Έλληνες στη Ρουμανία είχαν καλύτερη τύχη. Οι Ρουμάνοι ήταν ορθόδοξος λαός που γιόρταζε το Πάσχα χωρίς κομματικούς περιορισμούς.
Επιπλέον, υπήρχαν από τον 17ο αιώνα ελληνικές παροικίες, με αποτέλεσμα σε μεγάλες πόλεις να υπάρχουν ελληνικά σχολεία και ορθόδοξοι ναοί.
Στη Ρουμανία έβαφαν τα αυγά πολύχρωμα, σύμφωνα με το έθιμο της χώρας.
«Πομπολάσκα»
Οι πρόσφυγες στην Τσεχοσλοβακία είχαν υιοθετήσει ένα τοπικό έθιμο που ονομαζόταν «πομπολάσκα». Σύμφωνα με δημοσίευμα της εποχής, «τη μέρα του Πάσχα τ΄ αγόρια συνηθίζουν να βγαίνουν στους δρόμους και να χτυπούν τα κορίτσια (στα οπίσθια) με κλαδιά δέντρων. Και τα κορίτσια είναι «υποχρεωμένα» να κεράσουν τ’ αγόρια με φιλί ή με αυγά. Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα το έθιμο αντιστρέφει τους ρόλους».
Οι Έλληνες πρόσφυγες γιόρταζαν το Πάσχα με τους καθολικούς ενώ υπήρχε επιπλέον η αργία του Μεγάλου Σαββάτου και της Δευτέρας του Πάσχα.
Το αρνί στο γκάζι
Το Μεγάλο Σάββατο, στις 2 μ.μ., όλα τα μαγαζιά έκλειναν και οι υπάλληλοι επέστρεφαν στη δουλειά τους την Τρίτη.
Οι Έλληνες πρόσφυγες έψηναν αρνί με πατάτες στο γκάζι. Ως συνοδευτικό στο τραπέζι είχαν σαλάτα ραδίκια.
Αυθεντικό ελληνικό Πάσχα
Στην Ανατολική Γερμανία, οι πρόσφυγες πραγματοποιούσαν το πιο «αυθεντικό» ελληνικό Πάσχα. Αν και τα γλέντια ήταν πολύ έξω από την κουλτούρα των Γερμανών, για εκείνη την περίοδο έδειχναν κατανόηση.
